O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi abu ali ibn sino nomidagi buxoro davlat tibbiyot instituti

Klinikasi.
Inkubatsion davri 5-10 kun davom etadi. Kasallik to‘satdan boshlanib, bemor 
eti uvishib, kaltiraydi. Harorati 39-40 gradusgacha ko‘tariladi. Boshi qattiq og‘riydi, 
ketma-ket qayt qiladi. Intoksikatsiya tez kuchayib borib, bemor hadeb bezovtalanaveradi. 
Ba‘zi bemorlarda, ayniqsa, bolalarda tutqanoq tutadi. Isitma turli shaklda bo‘lib, 2- 3 
kundan to 7-14 kungacha, gohida 20-25 kungacha cho‘ziladi. Ishtaha bug‘iladi, birinchi 
kunlaridan badanda gemorragik toshma paydo bo‘ladi. Ba'zan badan terisida (каsallikning 
og‘ir shaklida) mayda toshmalardan tashqari 0,5-1 sm kattalikdagi qontalashlar ko‘zga 
tashlanadi. Bunday gemorragiya belgilari sklera, kon'yuktiva, tanglay, burun shilliq 
pardasida ham uchraydi. Bemor bezovtalanib, alahlaydi, uni uyquga tortaveradi, lekin 
uxlay olmaydi. Bemorning yuzi, ko‘zi qizargan u quyosh yoki elektr nuriga qaray 
olmaydi. Kasallikning 2-3 kuni uchuq toshadi, jigar va taloq ozgina kattalashadi. 
Меningeal simptomlar paydo bo‘ladi: ensa mushaklari tortishib, qisqarib turadi. Kernig 
va Bruzdinskiy simptomlari yaqqol aniqlanadi. Bolalar boshini orqasiga tashlagan holda 
yotadi, katta yoshdagi bemorlar esa boshi orqaga tashlangan, oyoqlari qorniga tortilgan 
holda bo‘ladi. Talvasa kattalarga qaraganda bolalarda ko‘proq bo‘ladi. Agar bemor bolani 
qo‘ltiq ostidan ko‘tarib olsa, uning oyoqlari korniga tortilgan holatda bo‘ladi. 
 
Bosh miya nervlarining zararlanishiga oid simptomlar paydo bo‘ladi: anizokariya, 
konvergensiya va akkomodatsiyaning buzilishi, ko‘zning g‘ilay tortishi. Bulardan 
tashqari, oyoq-qo‘llarning falaji, yarim falaj alomatlari uchraydi, Rossolimo, Babinskiy 
simptomlari aniqlanadi.
Davosi
.
Davoni bemorga antibiotiklar, xususan, penitsillin buyurishdan boshlanadi. Bir 
kunda 2.000.000 ED/kg hisobidan penitsillin m/o yuborib turiladi. 3 yoshgacha bo‘lgan 
bolalarga penitsillin 300.000 ED/kg hisobidan buyuriladi. bemorning ahvoli juda og‘ir 
bo‘lsa, penitsillin dozasi oshirilib, 1.000.000 ED/kg gacha yetkaziladi. Penitsillin 
gematoensefalik tusiqdan juda qiyinchilik bilan o‘tadi, ya'ni qondan bosh miyaga kam 
o‘tadi. Shu sabadan meningitda penitsillin katta dozalarda yuboriladi.
Penitsillinning natriyli tuzini venaga yuborish ham mumkin. Bir kecha-kunduzda 
2000000-12000000ED dozada tomchilash yo‘li bilan venaga yuboriladi. Penitsillinning 
katta dozasi m/o yuborilganda, uni orqa miya kanaliga yuborish zarurati yo‘qoladi.
Davolash jarayonida penitsillin dozasini kamaytirish mumkin emas, aks holda meningit 
alomatlari darrov zo‘rayadi. Penitsillin bilan davolash harorat tushib, meningial 
simptomlar yo‘qolguncha davom ettiriladi. Davo boshlanganidan 5-6 kun o‘tgach 
bemorga endolyumbal punksiya qilinadi. Agar likvorda pleotsitoz kamayib, 1ml dagi 
hujayralar soni 100 dan kam va ular asosan, limfotsitlardan iborat bo‘lsa, davolash natija 
bergan bo‘ladi. Demak, penitsillin yuborishni to‘xtatish mumkin. Agar bemor organizmi 
penitsillinga nisbatan sezuvchan bo‘lsa, u hоldа tetratsiklin yoki levomitsetin ishlatiladi. 
Tetratsiklin m/o kuniga 25 mg/kg hisobidan.