O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi a. A. Ikramov, G. N. Davranova, A. A. Ikramova

XITOYDA TA’LIM TIZIMINI BOSHQARISH 
MASALALARI 

---

96 
 
Xitoy Xalq Respublikasi bugungi kunda Osiyo davlatlari ichida tezkorlik 
bilan rivojlanib borayotgan mamlakatdir. O‘quv jarayoni va ishlab chiqarishda eng 
zamonaviy texnologiyalaming qo‘llanilishi mamlakat istiqbolining porloqligidan 
dalolat beradi. Albatta, har bir mamlakat va jamiyat rivojining asosida ta’lim yotadi. 
Xitoy Xalq Respublikasidagi ta’lim jarayoni maktabgacha, boshlang‘ich, 
to‘liq bo‘lmagan o‘rta, o‘rta umumiy ta’lim, oliy ta’lim va aspiranturani o‘z ichiga 
oladi. Bog‘chalarga bolalar 3 yoshida qabul qilinib, 6 yoshdan boshlang‘ich sinfga 
o‘tkaziladi. Boshlang‘ich va to‘liq bo‘lmagan o‘rta ta’lim «6,3», «5,4» va «uzluksiz 
9 yil» ta’lim tizimini qo‘llab kelmoqda. O‘rta umumiy maktablarga o‘quvchilar 15-
16 yoshdan qabul qilinib, ular 4 yil davomida bilim oladilar. Maktabni bitirgan 
yoshlar kasbga yo‘naltiruvchi ta’lim muassasalarida bilim olish huquqiga ega 
bo‘ladilar. Ular mazkur dargohda 2 yil o‘qisalar, to‘liq bo‘lmagan o‘rta maktabni 
bitiruvchilari uchun o‘qish muddati 4 yil qilib belgilangandir. 
Xitoy oliy o‘quv yurtlarida malakali kadrlar tayyorlash bo‘yicha jahonda 
yetakchi o‘rinlardan birini egallab kelmoqda. Institut va universitetlarda ta’lim 
muddati 4-5 yil qilib belgilangan bo‘lsa, faqatgina tibbiyot institutining talabalari 
ixtisosliklariga qarab 7-8 yilgacha bilim oladi. Yuqori oliy ta’lim hisoblangan 
aspiranturada ta’lim olish ikki bosqichdan iborat bo‘lib, birinchisida magistrlik ilmiy 
darajasi berilsa, ikkinchi bosqichini tugallagan tadqiqodchi fan doktori ilmiy 
darajasiga ega bo‘ladi. 
Aynan shu tizimdan kelib chiqqan holda Xitoyda ta’lim boshqaruvi amalga 
oshiriladi. Sohadagi boshqaruv «bir xil daraja, bir xil standartlar» tamoyili asosida 
olib borilmoqda, ya’ni mehnat jarayonidan ajralgan holda ta’lim olayotgan yoshlar 
va mehnat qilish bilan birga faqat kechqurun yoxud sirtdan o‘qiyotganlarga bilim 
berish darajasi bir xildir. 
Mamlakat ta’lim boshqaruvi o‘z ichiga ma’muriy ta’lim tizimini olib, u 4 
bosqichdan iboratdir: markaz, shahar, avtonom hududlar va uyezdlardir. Mazkur 
hududiy bo‘linishlar ular tasarrufidagi ta’lim muassasalari boshqaruvini yengil-
lashtiradi.
«Xitoy Xalq Respublikasining ta’lim to‘g‘risidagi qonuni»da ko‘rsatilishicha 
«Davlat Kengashi va mahalliy xalq hokimiyatlari o‘z hududlaridagi boshqaruv 
tamoyillari asosida ta’lim tizimini boshqaradilar. O‘rta va to‘liq bo‘lmagan o‘rta 
ta’lim muasassalari Davlat Kengashi tasarrufidagi mahalliy xalq hokimiyatlari 
tomonidan, oliy ta’lim Davlat Kengashi, avtonom hudud, shahar xalq hokimiyatlari 
tomonidan boshqariladi. Mazkur qonunning 15-bandida aytilishicha, «Davlat 
Kengashidagi ta’limning ma’muriy organlari mamlakatdagi ta’lim sohasini 
boshqaradilar, umumiy reja asosida ish ko‘radilar va uning faoliyatini 
muvofiqlashtiradilar».