O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirlig farg`ona davlat universiteti ijtimoiy – iqtisodiy fakulteti



Download 0,53 Mb.
bet9/14
Sana26.02.2022
Hajmi0,53 Mb.
#471597
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14
Bog'liq
Ahliddin to‘liq

II BOB. Qiymat qonuni

Jamiyat a’zolarining iste’mol talablarini va ijtimoiy ishlab chiqarish zarur bo’lgan ishlab chiqarish iste’molini qondiradigan mahsulotlar va ko’rsatiladigan xizmatlar ma’lum bir qiymatga ega bo’ladi. Ularning qiymati mehnat bilan ifodalanadi. 

Mehnat sarflari jonli va buyumlashgan mehnatga bo’linadi. Jonli mehnat inson mehnati va uning tadbirkorlik mohirligidir. Inson qanchalik ishlab chiqarishni mohirlik bilan olib borsa, u ishlab chiqarayotgan mahsulot – tovar shunchalik kam harajatli bo’ladi. Ishchi kuchining qiymati ishchining va uning oila a’zolarining tirikchilik ne’matlarining yig’indisidan iborat bo’ladi. 

Ishchi kuchi maxsus tovar, uning mehnat qilish qobiliyatlarini undan ajratib olish mumkin emas. Shuning uchun ham ishchi kuchi tovar hisoblanadi. Ishchining qiymati uning mehnat qilish qobiliyatiga, mehnat unumdorligiga bog’liq. Bu omillarni o’sishi ishchi kuchi qiymatini pasayib borishiga olib keladi, chunki unga talab pasayadi.


Ishchi kuchi qiymatiga ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanish darajasi, uning madaniyati, tabiiy iqlim sharoitlari, ish kuchining bilim olish darajalari, kaspiy mahoratlari ishchi kuchini sug’urta qilish darajalari ham ta’sir e’tadi.

Buyumlashgan mehnat ishlab chiqarish qurollarida va xom ashyolarda ifodalanadi. Albatta, ularning qiymati qanchalik arzon bo’lsa yoki mehnat unumdorligi yuqori bo’lsa, buyumlashgan mehnat sarfi shunchalik kam bo’lishi va tovar qiymati arzon bo’lishi mumkin. Demak, tovar qiymati o’lchovi mezoni mehnat ekan.


Qiymat – bu tovarda mujassamlashgan ijtimoiy mehnat sarfidir. Tovar ishlab chiqarishda sarf etilgan mehnat zaruriy mehnatga va qo’shimcha mehnatga bo’linadi. Sababi ishchining ish vaqti ham zaruriy va qo’shimcha ish vaqtiga bo’linadi. Zaruriy ish vaqtida inson o’z mehnati bilan o’zining qiymatini, ya’ni zaruriy mehnatiga teng bo’lgan qiymatni yaratadi. Bu qiymat ish kuchi qiymatini ifoda etadi. 
Qo’shimcha ish vaqtida esa qo’shimcha mehnat sarfi bilan qo’shimcha mahsulot ishlab chiqaradi. Bu mahsulot qo’shimcha qiymat, sof foyda tariqasida ish beruvchi tomonidan o’zlashtiriladi. Ammo tovar qiymati yakka tartibda sarf qilingan mehnat miqdori bilan emas, balki bir turdagi tovarlarning miqdorini ishlab chiqarish uchun sarf etilgan ijtimoiy zaruriy mehnat bilan o’lchanadi. 
Ijtimoiy zaruriy mehnat bilan tovar qiymatining belgilanishi ishlab chiqarish jarayonining o’sishiga, mahsulot tannarxining pasayishiga olib keladi. Shuning uchun ham ijtimoiy zaruriy mehnat ijtimoiy zaruriy ish vaqti bilan o’lchanadi. 
Lekin har bir ishlab chiqaruvchining ma’lum bir tovar miqdorini ishlab chiqarishga sarf etgan mehnati yakka tartibdagi sarf etilgan zaruriy ish vaqtini tashkil etadi. Faqatgina ijtimoiy zaruriy ish vaqti tovar qiymatini belgilaydi. Ijtimoiy zaruriy ish vaqti jamiyat ehtiyojini qondirish uchun kerak bo’lgan vaqtdir. Shu sababli bu vaqtni anglatuvchi qiymatini bozor tan oladi.

Download 0,53 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish