Mehnat intensivligi ish vaqti birligi mobaynida sarflangan mehnat miqdori orqali tavsiflanuvchi ko`rsatkich hisoblanadi. Mehnat intensivligining oshishi amalda ish vaqtining ko`payganligini anglatadi. Shunday qilib, intensivlik ish vaqtining davomiyligi bilan bevosita aloqador bo`ladi. Mehnatning intensivligi deganda ish vaqti birligi davomida ishchi kuchi sarfi orqali aniqlanuvchi mehnat jadalligining darajasi tushuniladi. Mehnatning jadallik darajasini aniqlashda ish kunining davomiyligi yoki bir soat vaqt birligi sifatida qabul qilinadi.
Individual yoki o`rtacha ijtimoiy mehnat intensivligi tushunchalari farqlanadi. Muayyan ishlab chiqarish munosabatlari sharoitida individual intensivlik ishchining yoshi, uning mahorat darajasi, jismoniy va aqliy qobiliyatlariga bog`liq bo`ladi. Mehnatning o`rtacha intensivligi bu umumlashma tushuncha bo`lib, alohida shaxs, alohida korxona va tarmoq, mamlakatning turli hududlarida mavjud bo`lgan individual miqdorlardan tarkib topadi. «O`rtacha intensivlik» tushunchasi mehnat intensivligining faqat miqdor tomonini tavsiflab, u yoki bu ishlab chiqarish usuli sharoitidagi intensivlikning mohiyati va mazmunini aks ettirmaydi. Shunga ko`ra, iqtisodiyot nazariyasida ijtimoiy zaruriy mehnat intensivligi tushunchasi farqlanib, u har bir muayyan mamlakat uchun bir vaqtning o`zida ijtimoiy mazmunni aks ettiruvchi ma`lum o`rtacha miqdorni o`z ichiga oladi.
1.1. Qiymat xususida
Qiymat bu sotib olish mumkin bolgan tovarlar yoki xizmatlar xaridorlari va sotuvchilari kelishib olishlari ehtimoli yuqori bolgan narxga tegishli iqtisodiy tushuncha. Qiymat bu fakt emas, balki aniq vaqtda aniq tovarlar va xizmatlarning tanlangan qiymat talqiniga muvofiq ehtimol qilinadigan va hisoblab chiqiladigan kattalik. Qiymatning iqtisodiy tushunchasi baholash sanasida ushbu tovarlar egasi bolgan yoki ushbu xizmatlarning foydalanuvchilari oladigan foydaga bozorning qarashini aks ettiradi.
Qiymat baholarini tushunish va qollash uchun qiymatning turi va talqinini aniq korsatish, shuningdek ularning baholash boyicha topshiriqqa muvofiqligini taminlash zarur. Qiymat talqinining ozgarishi turli mulk obyektlari uchun qayd qilib qoyiladigan qiymat miqdoriga jiddiy tasir korsatishi mumkin.
Qiymat tushunchasi qandaydir bitim bilan bog‘liq pul summasini nazarda tutadi. Shunga qaramay, baholanayotgan mulkning sotilishi, uning baholash sanasida bozor qiymati tarifida mujassam shartlarga amal qilgan holda sotilishi mumkin bolgan narxini belgilash uchun zaruriy shart bolmaydi.
Narx qandaydir tovar yoki xizmat uchun taklif etilayotgan, soralayotgan yoki tolangan pul summasi. Sotuv narxi, u ochiq elon qilingan yoki sir saqlanganligidan qatiy nazar, sodir bolgan fakt hisoblanadi. Aniq xaridorlar va sotuvchilarning moliyaviy imkoniyatlari, motivlari yoki alohida manfaatlaridan kelib chiqib, tovar yoki xizmatga tolangan narx tovar yoki xizmatning qiymatiga mos kelmasligi mumkin. Shunga qaramay, narx odatda ushbu tovarlar yoki xizmatlarga mazkur xaridor va/yoki sotuvchi tomonidan muayyan vaziyatlarda ornatiladigan nisbiy qiymat indikatoridir.
Do'stlaringiz bilan baham: |