O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vaziriligi

§ 3.1. Sayt - hujjatlariga va sayt bo‗limlariga murojaat 

Gipermatn  xujjat

  –  bu  boshqa  xujjatlarga  o‗tish  uchun  aloqa  bog‗lovchi 

murojaatni  o‗zida  saqlaydigan  xujjat[12,14].  U  sichqoncha  tugmasini  bosish  orqali 

bir  xujjatdan  ikkinchi  xujjatga  tezlik  bilan  o‗tishni  ta‘minlaydi.  Bunday  aloqalarni 

zamonaviy maxsulotlar dasturlari fayllarida ko‗plab uchratish mumkin. 

Gipermatnga  asos  qilib  ko‗p  maqolalarida  boshqasiga  murojaat  qiladigan 

entsiklopedik  slovarlarni  tashkil  etish  printsipi  olingan.  Web  –  sahifalarga 

joylashtirish  mumkin  bo‗lgan  ko‗plab  multimedia  ob‘ektlari  mavjud.  Zamonaviy 

gipermatn  xujjatlarda  matnning  o‗ziga  qo‗shimcha  qilib  ko‗pincha  xar  xil  grafika, 

video va audio ob‘ektlardan foydalaniladi. Aloqa  sifatida esa tasvir ishlatiladi.  

Gipermurojaat – bu maxsus HTML tegi bo‗lib, unda parametr sifatida zaruriy 

xujjat manzili saqlanadi. Giperaloqa  aktivlashganda (zamonaviy grafik brouzerlarda 

bu  ish  sichqonchaning  chap  tugmasini  bosib  amalga  oshiriladi)  zaruriy  Web  – 

serverga  HTTP  –  talab  (kerakli  xujjat  nomi  bilan)  yuboriladi.  Gipermurojaat  ikki 

qismdan  iborat.  Uning  birinchi  qismini  murojaat    ko‗rsatkichi  (anchor),  brouzerga 

instruktsiya  beradigan,  ikkinchi  qismi  esa  murojaatning  adres  qismi  (URL  -  adres) 

deyiladi. Agar foydalanuvchi sichqoncha kursorini murojaat (ссылкa) ko‗rsatikichiga 

olib kelsa, bu holda u ko‗rsatuvchi belgiga aylanadi (giperaloqaning birinchi belgisi). 

Foydalanuvchi  murojaat  ko‗rsatkichi  bo‗yicha  sichqonchaning  tugmasini  bosib, 

murojaat qilinayotgan xujjatni oladi. 

Murojaat  ko‗rsatkichi  so‗z,  so‗zlar  guruhi  yoki  tasvir  bulishi  mumkin. 

Murojaatning  tashqi  ko‗rinishi  uning  xiliga,  usuliga  va  brouzer  ko‗rib  chiqish 

dasturining qo‗yilishiga bog‗liq bo‗ladi. Ko‗rsatkichlarning matnli va grafikli xillari 

mavjud. Gipermurojaat ushbu HTML – hujjatning biror elementi bilan boshqa web – 

sahifa  yoki  biror  mustaqil  ob‘ekt  o‗rtasida  aloqa  o‗rnatish  uchun  ishlatiladi. 

Gipermurojaat sifatida matn yoki grafik elementlardan foydalanish mumkin. Umumiy 

qoidaga  asosan  matnli  gipermurojaat  sahifada  tagiga  chizilgan  rangli  yozuvli  qator 

---

68 

 

ko‗rinishida bo‗ladi. 

Matnli gipermurojaatlarni  to‗rtta kategoriyaga bo‗lish mumkin:  

 

Boshqa sayt - hujjatlariga murojaat; 

 

sahifa bo‗limlariga murojaat; 

 

elektron pochta manziliga(adresiga) murojaat; 

 

fayl – ob‘ektlarga murojaat; 

Boshqa  web  –  sahifani  chaqiruvchi  oddiy  gipermurojaatni    HTML  –  hujjatda