O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim va zirligi

17.3-rasm

Hozirgi zamon muammolaridan biri juda katta miqdordagi quyosh radiatsiya energiyasidan samarali foydalanish masalasidir. Quyosh radiatsiyasining qisqa to’lqinli qismi, asosan Er atmosferasida yutilib qoladi. Er sirtiga uzun to’lqinli qismi etib keladi.

Quyosh energiyasidan foydalanishning juda ham ko’p usullari mavjud bo’lib, bo’lardan eng effektivrog’i – nurlanish energiyasini boshqa ko’rinishdagi energiyaga aylantirishda foydali ish koeffetsienti eng katta bo’lgan qurilma yarim o’tkazgichli quyosh batareyasi bo’lib hisoblanadi. Ularni tarkibini fotodiodlar, fotoelementlar tashkil etadi.

2. 
   Fotodiodlar yoki fotoelementlar xususiyatlariga ta’sir qiluvchi parametrlardan biri – man qilingan zonaning kengligi E_d ni bilish kerak. Ana shu zona tushgan quyosh energiyasini – elektr energiyaga aylantirib beradi. Ma’lumki elektron – teshik juftini hosil qilish uchun energiyani E_d ga teng yoki undan ancha katta bo’lgan foton yutilishi kerak, ya’ni; shartlarga muvofiq; fotodiod
   

1. 
   shart: ^h
   
2. 
   shart: ^h
   

 E_д

 E_д

Foydalanish mumkin!

Foydalanib bo’lmaydi!

bunda E_d dan kichik bo’lgan energiyali fotonlar valentlik zonasidan o’tkazuvchanlik zonasiga elektron chiqara olmaydi. Bu 2-shartga qaraganda E_d kichik bo’lgan

fotodiodni tanlab olish maqsadga muvofiq emas, chunki E_d kichiklasha borsa, fotonning ortiqcha energiyasi issiqlikka aylanishi natijasida effektivlik kamaya boradi.

Fotodiodning qalinligi ‘‘d’’ deb olaylik (4-rasm).

YOrug’lik ta’sirida elektron – teshik jufti (xususiy yutilish) generatsiyalansa, fotodiodda hosil bo’lgan o’tkazuvchanlikning sirtidagi elektr maydoni uchun ifoda

bo’ladi.

b  ^Un  N 


E_x 

kT _

e

b 1