O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim

Amaliy dasturiy ta`minot 
Kompyuterning  dasturiy  ta`minoti  orasida  eng  ko’p  kullaniladigani  amaliy 
dasturiy  ta`minot  (ADT)dir.  Bunga  asosiy  sabab  —  kompyuterlardan  inson 
faoliyatining  barcha  sox^alarida  keng  foydalanishi,  turli  predmet  soxalarida 
avtomatlashtirilgan  tizimlarning  yaratilishi  va  kullanishidir.  Amaliy  dasturiy 
ta`minotni quyidagicha tasniflash mumkin. 
Dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalari va unda qo’llaniladigan dasturlar haqida 
tushuncha
 
 
Hozirgi  paytda  dasturlash  texnologiyasining  uskunaviy  vositalarini  yaratish 
bilan  bog’liq  yo’nalish  tez  sur’atlar  bilan  rivojlanmokda.  Bunday  uskunaviy 
vositalar  dasturlar  yaratish  va  sozlash  uchun  quvvatli  va  qulay  vositalarni  tashkil 
etadi. Ularga 
dasturlar yaratish vositalari
 va 
Case-texnologiyalar
 kiradi. 

---

 
91 
Dasturlar  yaratish  vositalari. 
Ushbu  vositalar  dasturlar  yaratishda  ayrim 
ishlarniavtomatik  ravishda  bajarishni  ta’minlovchi  dasturiy  tizimlarni  o’z  ichiga 
oladi. 
 
 
Muammoga yo`naltirilgan ADTta quyidagilar kiradi: 
—
 
buxgalteriya uchun DT; 
—
 
personali boshkarish DT; 
—
 
jarayonlarni boshqarish DT; 
—
 
bank axborot tizimlari va boshkalar. 
Umumiy matssadli ADT — soxa mutaxassisi bo`lgan foydalanuvchi axborot 
texnologiyasini  kullaganda  uning  ishiga  yordam  beruvchi  ko`plab  dasturlarni  uz 
ichiga oladi. Bo`lar: 

---

 
92 
—
 
kompyuterlarda ma`lumotlar bazasini tashkil etish va saklashni ta`minlovchi 
ma`lumotlar bazasini boshqa rish tizimlari (MBBT); 
—
 
matnli  hujjatlarni  avtomatik  ravishda  bichimlash  tiruvchi,  ularni  tegishli 
xrlatda rasmiylashtiruvchi va chop etuvchi matn muharrirlari; 
—
 
grafik muharrirlar; 
—
 
hisoblashlar uchun qulay muhitni ta`minlovchi elek tron jadvallar; 
—
 
taqaimot  k.ilish  vositalari,  ya`ni  tasvirlar  xrsil  qilish,  ularni  ekranda 
namoyish  etish,  slaydlar,  animatsiya,  filmlar  tayyorlashga  mo`ljallangan 
maxsus 
das 
turlar. 
Ofis ADT idora faoliyatini tashkiliy boshqarishni ta`minlovchi dasturlarni uz 
ichiga oladi. Ularga quyidagilar kiradi: 
—
 
rejalovchi  yoki  organayzerlar,  ya`ni  ish  vaktini  re  jalashtiruvchi, 
uchrashuvlar  bayonnomalarini,  jadvallarni  tuzuvchi,  telefon  va  yozuv 
kitoblarini olib boruvchi dasturlar; 
—
 
tarjimon  dasturlar,  ya`ni  berilgan  boshlangich  matnni  ko`rsatilgan  tilga 
tarjima qilishga mo`ljallangan dasturlar; 
—
 
skaner yordamida ukilgan axborotni tanib oluvchi va matnli ifodaga binoan 
uzgartiruvchi dasturiy vositalar; 
—
 
tarmoqdagi  uzoq  masofada  joylashgan  abonent  bilan  foydalanuvchi 
orasidagi o`zaro muloqotni tashkil etuvchi kommunikatsion dasturlar. 
Kichik  nashriyosh  tizimlari  «kompyuterli  nashriyot  faoliyati»  axborot 
texnologiyasini ta`minlaydi, matnni bichim solish va taxrirlash, avtomatik ravishda 
betlarga  ajratish,  xat  boshlarini  yaratish,  rangli  grafikani  matn  orasiga  quyish  va 
xokazolarni bajaradi. 
Multimedia dasturiy vositalari dasturiy maxsulotlarning nisbatan yangi sinfi 
hisoblanadi.  U  ma`lumotlarni  k.ayta  ishlash  muxitining  uzgarishi,  lazerli 
disklarning  paydo  bo`lishi,  ma`lumotlarning  tarmoqdi  texnologiyasining 
rivojlanishi natijasida shakllandi. 

---

 
93 
Dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalari va unda qo`llaniladigan 
dasturlar haqida tushuncha