O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim

3- rasm
. Yorliq qatori.  
 
Dasturning bosh menyu qatori 
 
Flash MX dasturining bosh menyu qatori quyidagi ko`rinishga ega:  
 
4- rasm. 
Menyu qatori.  
Menyu  qatori  quyidagi  menyulardan  iborat: 
File,  Edit,  View,  Insert, 
Modify,  Text,  Control,  Window,  Help
.  Endi  menyulardagi  asosiy  buyruqlar 

---

 
340 
ketma-ketligi,  ularning  vazifalari  va  ularning  funktsional  tugmalar  bilan  tanishib 
chiqamiz.  
 
File
 menyusi buyruqlari  
buyru
q
lar 
tugmalar (WINDOWS) 
New 
YAngi film 
+ 
Open 
Ochish  
+<0> 
Close 
YOpish 
+ 
Save 
Sa
q
lash 
+ 
Import 
Import 
q
ilish 
+ 
Export Movie 
Eksport 
q
ilish 
+++<8> 
Publish Settings 
Nashr 
o`
lchamlari 
++ 
Publish Preview 
Nashrni k
o`
rish 
 
Print 
Chop etish 
+
 
Exit 
Dasturdan chi
q
ish 
+ 
 
Edit
 menyusi buyruqlari 
buyru
q
lar 
tugmalar (WINDOWS) 
Undo 
Bekor 
q
ilish  
+ 
Redo 
Takrorlash  
+ 
Cut 
Q
ir
q
ib olish 
+ 
Copy 
Nusxa olish  
+ 
Paste 
Qo`
yish  
+ 
Clear 
Tozalash  
,  
Duplicate 
Aynan nusxa olish  
+ 
Select All 
H
ammasini belgilash 
+ 
Deselect All 
belgilanishni bekor 
q
ilish 
++ 
Cut Frames 
Kadrlarni 
q
ir
q
ib olish 
++ 
Copy Frames  
Kadrlardan nusxa olish 
++ 
Paste Frames 
Kadrlarni 
qo`
yish 
++
 

---

 
341 
Edit Symbols 
Simvollarni ta
h
rirlash 
+ 
View
 menyusi buyruqlari 
buyru
q
lar 
tugmalar (WINDOWS) 
Goto 
kadrga 
o`
tish  
- 
Zoom In 
masshtabni kattalashtirish  
+<=> 
Zoom Out 
masshtabni 
kichiklashtirish  
+<->. 
Magnification 
kattalashtirish  
- 
100% 
100% 
+<1> 
Show Frame 
kadrni k
o`
rsatish  
+<2> 
Show All 
h
ammasini k
o`
rsatish 
+<3> 
Outlines 
Konturlar 
+++<0> 
Fast 
Tez  
+++ 
Timeline 
va
q
t diagrammasi 
++ 
Work area  
Ish maydoni  
++ 
Rulers 
chiz
g’
ich 
+++ 
Hide Edges 
q
irrani bekitish 
+ 
Hide Panels 
panelni bekitish  
 
 
Insert
 menyusi buyruqlari 
buyru
q
lar 
tugmalar (WINDOWS) 
Convert to Symbol 
simvolni 
h
olatini 
o`
zgartirish 
 
New Symbol 
yangi simvol 
+ 
Frame 
kadr  
 
Remove Frames 
kadrlarni 
o`
chirish 
+ 
Keyframe 
Bo
g’
langan kadr 
 \ 
Blank Keyframe 
b
o`
sh bo
g’
langan kadr  
 
Clear Keyframe 
bo
g’
langan kadrni 
o`
chirish 
+ 
Create Motion 
Harakat hosil qilish 
 

---

 
342 
Tween 
 
Modify
 menyusi buyruqlari 
Buyru
q
lar 
tugmalar(WINDOWS) 
Layer... 
qatlam parametrlari  
+ 
Scane... 
sahna parametrlari 
+ 
Document... 
hujjat parametrlari 
+++ 
Transform 
k
o`
rinishni 
o`
zgartirish  
- 
Scale  
o`
lchamni 
o`
zgartirish uchun 
belgilash  
++ 
Rotate 
Burish 
 
Frames 
Kadrlar ustida amallar 
 
Lock 
bekitish (qulflash) 
++ 
Unlock All 
bekitish (qulflash)ni bekor 
q
ilish 
+++ 
Group 
Guru
h
lash 
+ 
Ungroup 
guru
h
ni b
o`
laklash  
++ 
Text 
menyusi buyruqlari 
buyru
q
lar 
tugmalar(WINDOWS) 
Font 
shriftni 
o`
zgartirish 
- 
Size 
shrift 
o`
lchamini 
o`
zgartirish 
++ 
Style 
shrift stilini 
o`
zgartirish 
++ 
Align 
matnni tekislash 
- 
Scrollable 
markerni 
o`
rnatish 
++ 
Control
 menyusi buyruqlari 
buyru
q
lar 
tugmalar(WINDOWS) 
Play 
ijro etish  
 
Test Movie 
filmni k
o`
rish  
+ 
Test Scene 
sa
h
nani namoyish 
q
ilish 
++ 
Window
menyusi buyruqlari
 

---

 
343 
buyru
q
lar 
tugmalar(WINDOWS) 
New Window  
yangi oyna 
++ 
Toolbars 
panellar 
- 
Tools 
ma’lumot 
++ 
Timeline 
tekislash  
+ 
Properties  
belgi  
+ 
Actions 
Protseduralar 
++ 
Movie Explorer  
filmlarni boshqaruvi 
++ 
Library 
kutubxona  
+ 
Help
 menyusi buyruqlari 
buyru
q
lar 
tugmalar(WINDOWS) 
What’snew 
YAngi imkoniyatlar  
- 
Lessons  
Flash b
o`
yicha darslar  
- 
Using Flash  
YOrdam ma’lumotlari  
F1 
Samples  
Flash faylgamisollar 
- 
 
Buyruqlardan foydalanishni tegishli bo`limlarda batafsil ko`rib chiqamiz.  
Vaqt diagrammasi 
 
Ish  maydoni  ustida  vaqt  diagrammasi  (Timeline)  paneli  joylashgan.  Vaqt 
diagrammasi,  filmning  aniq  sahnalashtirilishiga  xizmat  qiladi.  U  yaratilgan 
qatlamlarni  alohida-alohida  sahnaga  yozib  qo`yishni  ta’minlaydi.  Sahnada 
namoyish  qilinadigan  ob’ektlarning  o`zgarishi  ketma-ketligini  ifodalaydi.  Vaqt 
diagrammasi  shuningdek  animatsiya  yaratishda,  film  interaktiv  elementlari  xatti-
harakatini belgilashda asosiy instrument hisoblanadi. Vaqt diagrammasi murakkab 
tuzilishga ega bo`lib, ko`p sonli boshqaruv elementlaridan iborat.  
 
Vaqt diagrammasi panelining asosiy komponentlari bilan tanishib chiqamiz. 
Vaqt diagrammasi panelida quyidagi umumiy elementlar berilgan (5-rasmda): 

 
filmning  mavjud  sahnasi  uchun  qatlamlar  ro`yxati  (ustma-ust  ustun 
ko`rinishida) ko`rsatilgan; Qatlamlarning nomi va atributlari ko`rsatilgan;  

 
vaqt diagrammasi har bir qatlam uchun kadrlar shkalasidan iborat; 

---

 
344 

 
vaqt diagrammasidagi kadrlarni formatini o`zgartirishning yig’ma menyusi; 

 
filmning  ayrim  parametrlarini  ifodalaydiganvaqt  dia-grammasidagi  holat 
qatori mavjud.  
Vaqt  diagrammasi  paneli  to`g’risida  batafsil  ma’lumotni  «animatsiya  yaratish» 
bo`limidan olishingiz mumkin; 
 
5 - rasm. 
Vaqt diagrammasi 
 
Vaqt diagrammasi boshqa elementlari bilan tanishib chiqamiz: 
 
Dastlab  kadrlar  shkalasi  bilan  tanishib  chiqamiz.  Shkala  sahnaning  barcha 
qatlamlari  uchun  umumiydir,  ammo  har  bir  qatlam  o`zining  kadrlar  qatoriga  ega. 
Unda  kadrlar  o`sish  tartibida  nomerlangani  tasvirlangan.  Nomerlanish  har  5 
qadamda berilgan bo`lib, kadrlarning har qanday formatida o`zgartirib bo`lmaydi.  
 
Vaqt  diagrammasi  ko`rastgichi  (Play  head)  animatsiyaning  faol  kadrini 
ko`rsatadi.  Qaysi  kadr  sichqon  yordamida  tanlansa,  o`sha  kadr  ustida  ko`rsatgich 
paydo  bo`ladi.  Ko`rsatgich  faol  kadrning  nomerini  ko`rsatib  turadi.  Bu  esa 
animatsiyaning tasvirlanayotgan jarayonga sinxronligini ta’minlaydi. (5-rasm).  
 
Kadrlarni  formatlash  menyusidagi  buyruqlar  kadrning  katakchasini 
gorizontal bo`yicha o`lchamini belgilaydi: 

 
Tiny
(mayda);  

 
Small 
(kichik);  

 
Normal (
odatdagi);  

 
Medium 
(o`rta); 

 
Large
(katta).  

---

 
345 
 
6 - rasm. 
Kadrlarni formatlash menyusi 
 
 
7-rasm
. Ranglarni saralab quyish oynasi.  
 
 
8-rasm
. Quyiladigan rangni tanlash oynasi.  
 

---

 
346 
 
9- rasm
. Komponentlar.  
 
 
10- rasm. 
Actions paneli.  
 
Boshqaruv elementlari paneli (Properties paneli) 
Yuqorida  boshqaruv  elementlari  panelida  berilgan  ma’lumotlarga  qo`shimcha 
ravishda quyidagilarni aytish mumkin: 

 
matnli  maydonda 
URL;
ish  maydoni  matnli  qismini  belgilay-miz  va  shu 
maydonda  to`liq  Web-manzilni  ko`rsatamiz  (
URL  -  Universal  Resources 
Locator
) bog’langan resurs uchun siz haqiqiy giperbog’lanishga ega bo`lasiz.  
 
Boshqa vizual tahririlagichlardan farqli tomoni, gipermatn namoyish vaqtida 
ostiga  chizilgan  shrift  bilan  emas  balki,  shtrixli  chiziq  bilan  beriladi.  Flash 
mexanizmida  giperbog’lanish  hosil  qilishning  ikkita  kamchiligi  bor:  birinchidan, 
URL
 ni noavtomatik (qo`lda) yo`l bilan kiritiladi, va ikkinchidan, Flash 
URL
 ning 
xatto lokal fayllar uchun aniqligini tekshirmaydi.  

 
Target
  (TSelevoy)  ro`yxati;  u  resursni  qanday  brouzer  oynasida  namoyish 
qilinishini  (yuklanishini)  ko`rsatishda  qo`llaniladi  (ko`rsatilgan  URL  bo`yicha 

---

 
347 
chaqirilgan resursni). URL maydoniga hech bo`lmaganda bitta simvol kiritilgandan 
keyin  ro`yxat  faollashadi,  ya’ni  o`nga  murojaat  qilish  mumkin.  Ro`yxat 
quyidagivariantlardan  iborat  (ular  HTML  tilining 
TARGET
  atributi  qiymatlari 
bilan o`xshash): 
o
 
_blank  –  chaqirilayotgan  hujjat  har  doim  yangi  oynada  yuklanadi,  (asl 
oynaning o`zida emas);  
o
 
_self – chaqirilayotgan hujjat xuddi shu oynaning o`zida yuklanadi (qaysiki 
bog’lanish o`rnatilgan oynaning o`zida);  
o
 
_parent  -  chaqirilayotgan  hujjat  bosh oynada  yuklanadi;  agar bu oyna  bosh 
oynaga ega bo`lmasa, u holda yuklanish xuddi _self ko`rsatgichidagidek bo`ladi.  
o
 
_top  -  chaqirilayotgan  hujjat  eng  yuqori  qismdagi  oynada  yuklanadi;  (agar 
ushbu  oynaning  o`zi  eng  yuqori  qismda  bo`lsa,  u  holda  _self  ko`rsatgichdagidek 
yuklanadi;  
 

 
Selectable
(Videlyaemiy) 
tugmasi; 
bu 
tugma 
xuddi 
bayroqchadek 
qo`llaniladi:  tugmani  bosish  bilan  matnga  tegishli  xususiyatlar  panelini  o`rnatish 
yoki aksincha o`rnatilgan bo`lsa uni bekor qiladi; 
