O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim

§ 17. Elektr sig‘imi
O‘tkazgichning barcha nuqtalarida potensial bir xil bo‘lgani uchun, o‘tkazgichning potensiali haqida gapiriladi. Nazariya va tajriba kursatadiki, o‘tkazgichning potensiali  o‘tkazgichning zaryadiga to‘g‘ri proporsionaldir:

  ¹ q

C
(17.1)

bu yerda,

0. 
   - proporsionallik koeffisienti. Demak, zaryadning
   

C

potensialga nisbati berilgan o‘tkazgich uchun doimiy kattalikka tengdir va uni o‘tkazgichning elektr sig‘imi deyiladi:

C  ^q



(17.2)

Sig‘im o‘tkazgichning geometrik xossasiga bog‘liqdir (o‘lchami va shakliga), lekin materialiga bog‘liq emas. (17.1) formulaning ikkala qisminidagi kattaliklarni ozgina orttirsak, quyidagiga ega bo‘lamiz:

_{C } q



(17.3)

Bu yerdan sig‘imning fizik ma’nosi kelib chiqadi: u son jihatdan o‘tkazgichning potensialini bir birlikka oshirish uchun kerak bo‘lgan zaryadga tengdir. Sig‘imning o‘lchov birligi XB sistemasida "farada".

Yakkalangan o‘tkazgich sharning sig‘imini hisoblaymiz: ma’lumki, (11.4) dan,

_{ } 1 q

4₀ R

(17.4)

bu yerda, q- sharning zaryadi, R - radiusi.

Bu ifodani

^{C  q} , ga qo‘ysak quyidagi ifoda kelib chiqadi:



^{C  4} 0 <sup>R , (17.5)

Sig‘imi 1 farada bo‘lgan sharning radiusi R=(1/4</sup>0 ^{)=9 09 m. Bu} yer radiusidan 1500 marta kattadir. Shuning uchun amaliyotda boshqa o‘lchov birliklar - mikrofarada ( 1 mkf = 10^-6 f) va pikofarada (1 pkf = 10^-12 f) qo‘llaniladi.