O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim


§ 78. Eleketromagnit to‘lqinlarining nurlanishi



Download 2,92 Mb.
bet111/119
Sana15.01.2022
Hajmi2,92 Mb.
#370492
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   119
Bog'liq
elektromagnetizm (3) (1)

§ 78. Eleketromagnit to‘lqinlarining nurlanishi
Biz elementar dipolning nurlanishini qaraymiz. Dipol elektr momentini r=ql vaqt bo‘yicha o‘zgarishi garmonik tebranish qonuni bo‘yicha o‘zgaradi (121-rasm):

r=r0sin t, (79.1)

Bu yerda l=l0sint ham garmonik qonuni bo‘yicha o‘zgaradi.

Demak,

r=ql0sin t , (79.2)



Zaryad tezlanish bilan harakat qilgani uchun bunday dipol elektromagnit to‘lqini chiqarishi kerak.

Agar nurlanish to‘lqin uzunligi dipolning o‘lchamidan katta bo‘lsa (>>l), u vaqtda dipolni elementar deb aytiladi. Elementar dipolning nurlanishi bilan biz turli xil masalalarda duch kelamiz: optikada, atomlar tomonidan yorug‘likning chiqarish jarayoni; radiofizikada - radioTo‘lqinlarning eng sodda antenna tomonidan nurlantirilishi. Nurlanish nazariyasi umumiy fizika kursidan tashqariga chiqadi. Shuning uchun biz elementar dipolning nurlanish manzarasini qarab chiqamiz. Dipol yaqinida to‘lqin harakterga ega bo‘lmagan o‘zgaruvchan elektromagnit to‘lqin hosil qiladi. Lekin uzoqroq sohada to‘lqin zonasi deb atalgan soha vujudga keladi (122-rasm). Bu sohaning dipoldan kuzatilayotgan nuqtagacha masofa r to‘lqin uzunligidan juda katta bo‘lishi kerak. (r>>>>l) Ana shunday monoxromatik  chastota bilan tarqalayotgan to‘lqinning asosiy xossalarini qarab chiqamiz.



  1. E va H vektorlarining qandaydir radial yo‘nalishi bo‘yicha tarqalishi yassi to‘lqinlardek bo‘ladi (koordinata x-r ga almashtiriladi).

E=E0sin(t-kx); H=H0sin(t-kx) , (79.3) Intensivlikning taqsimlanish qonuni juda sodda:

I=Io sin2 , (79.4)

bu yerda  - burchak.


  1. E va H vektorlarning yo‘nalishini yengil yodda saqlash mumkin agar ular doimiy dipol maydonida va tok elementi yotgan tekislikda bo‘lsa.

  2. Yassi to‘lqindan farqili bo‘lib (E0 va H0 doimiy edi) bu holda ular fazoning nuqtasiga bog‘liq: dipoldan hisoblangan masofaga teskari proporsional (1/r) va dipol o‘qi bilan tarqalish yo‘nalishi orasidagi burchakning sinusiga to‘g‘ri proporsional bo‘ladi.



121-rasm

Bulardan tashqari, E va H vektorlar dipol momentining vaqt bo‘yicha ikkinchi hosilaga proporsional bo‘ladi. (r=-r02sint). Demak, E0 va H0 amplitudasi r0 va 2 ga proporsional. Shunday qilib,



E0  r02 sin /r; H0p02sin/r. (79.5)

  1. To‘lqin intensivligi uchun (79.4) va (79.5) asosan:


0
I p 24 sin2/r2 , (79.6)

122-rasm

Bu formuladan kelib chiqadiki, intensivlik, birinchidan, dipoldan hisoblangan masofaning kvadratiga teskari proporsional kamayyadi; ikkinchidan, intensivlik turli xil yo‘nalishda bir xil emas: u dipol o‘qiga perpendikulyar yo‘nalishda maksimal ( =/2sin =1) va dipol o‘qi yo‘nalishida nolga teng bo‘ladi. (=0 va =, sin =0.) Uchinchidan, intensivlik chastotaga juda kuchli bog‘liq bo‘ladi (I~w4). Radio eshitirishlarda shu sababdan yuqori chastota ishlatiladi ( w 105107).




Download 2,92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   119




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish