O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim

Kasallikni rivojlanishini davrlari

Kasallikning rivojlanishida quyidagi davrlarni ko`rsatib o`tish mumkin: a) yashirin yoki latent (inkubatsion) davr; b) prodromal davr; v) oxirgi bosqich- kasallikning tamom bo`lish davri; g) sog’ayish davri (rekonvalestsentsiya).

1. 
   Kasallikni keltirib chiqaradigan omil ta`siriga organizmning javob reaktsiyasi kasallik boshlanishidir. Bu reaktsiya kasallik belgilarisiz ma`lum bir vaqtgacha yashirin ravishda o`tishi mumkin. Kasallikni keltirib chiqaradigan agentlar ta`sirining boshlanishi bilan kasallik holatining yuzaga kelishi orasidagi davr yashirin davr yoki kasallikning latent (inkubatsion) davri deb ataladi. Bu davr bir necha sekunddan bir necha oylar mobaynida. xatto bir qancha yillar davom etishi mumkin. Xar bir kasallik tarqalishining oldini olish va davolash tadbirlari uchun ham katta ahamiyatga ega.
   
2. 
   Yashirin davrdan keyin ba`zan kasallik ro`y rost va tez rivojlanadigan simptomlar bilan yuzaga keladi. Ba`zi bir xollarda kasallik asta – sekin boshlanib. dastlab zimdan va tobora ro`y – rost ifodalangan simptomlar bilan kechadi.
   

Boshlanayotgan kasalliklarning birinchi belgilari paydo bo`lish vaqtidan tortib. to kasallik simptomlarining butunlay rivojlanishiga qadar bo`lgan davr prodromal davr deb ataladi. Ba`zan prodromal davrning belgilari muayyan xarakterga ega bo`lmaydi: umuman odam bo`shashadi, xarorati biroz ko`tariladi. Boshqa xollarda esa bu belgilar shu kasallik uchun xos bo`lgan xarakterga. ya`ni kasallik turini belgilash oson bo`ladi.

3. 
   Prodromal davrdan keyin kasallik barcha belgilarining avj olish davri boshlanadi, bu kasallikning kechish davri deb ataladi. Kasallikning kechish davrida uning eng xarakterli xususiyati aniqlanadi.
   
4. 
   Kasallikni kechish davridan keyingi bosqich-uning sog’ayish davri deyiladi. Sog’ayish davriga tezlik bilan o`tish krizis deyiladi, sekinlik bilan o`tsa lizis deyiladi. Kasallik o`tkir yoki surunkali (xronik) kechishi mumkin. O`tkir kasallik bilan surunkali kasallikning eng muxim farqi o`tkir kasalliklarning hamma belgilari muayyan vaqt ichida ro`y rost ifodalanadi va pirovardida yo`qoladi.
   

Kasallikning surunkali kechish odatda organizmda kasallik kuzg’atuvchisining uzoq vaqt saqlanishiga bog’liq. Surunkali kasallik uchun faqat uzoq vaqt kechish xarakterli bo`lmasdan. balki kasallikka xos bo`lgan pasaygan, ba`zan xatto sog’aygandek bo`lgan davrlar bilan kasallikning birdaniga avj olib og’irlanish davrlarining navbatlanib turishi juda ham xarakterlidir. Kasallik xar – xil tugallanadi: odam butunlay sog’ayib ketadi, odam sog’aysa ham asoratlar qoladi, organlarda turli turg’un potologik o`zgarishlar paydo bo`ladi, odam o`lib qolishi ham mumkin. Kasallik hech qanday iz koldirmasdan yo`qolib ketganda tamoman sog’ayish deyiladi. Bunda organizm go`yo kasallikdan avvalgi holatga qaytgandek bo`ladi. Kasallik tamomila yo`qolishi mumkin. Lekin shunda ham biror organda asorat qolishi mumkin. Bu asoratlar ko`pincha o`tib ketishi mumkin. Ba`zan esa kasalliklardan keyin qolgan asorat og’irlashishi mumkin.

O`lim-kasallikning eng og’ir oqibatidir. Umumiy o`lim deb organizmning xayot uchun eng zarur bo`lgan funktsiyalarining to`xtab qolishiga aytiladi. Bunda xayot protsesslari asta-sekin susayadi. eng so`ngi nafas yoki yurakning eng oxirgi qisqarishini o`lim momenti deb hisoblash kerak. O`lim uzoq yoki qisqa muddatli agoniyadan keyin (agoniya-grekcha "kurash" demakdir) yuz beradi.

Agoniya vaqtida es-xush yo`qoladi, bemor to`xtab-to`xtab talvasa bilan nafas oladi, tomir urishi ko`pincha qo`lga sezilmaydi, reflekslar yo`qoladi.

Klinik o`lim-xayotning tashqi belgilari xisoblangan nafas olish va yurak urishining to`xtashidir. Bu bosqich juda qisqa 4-6 minut davom etadi, biroq bu davrda hayotiy funktsiyalarni reanimatsiya (re-yangidan; animare-tiriltirish) yordamida. tiklasa bo`ladi. Bu muddatdan kechiktirilsa. to`qimalarda qaytmas o`zgarishlar yuz beradi, bunda klinik o`lim biologik yoki xaqiqiy o`limga o`tadi.