O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘im vazirligi jizzax politexnika instituti

Kompyuter tarmoqlarida himoyani ta’minlash usullari
 
Kompyuter  tarmoqlarida  axborotni  himoyalash
  deb  foydalanuvchilarni 
ruxsatsiz  tarmoq,  elementlari  va  zaxiralariga  egalik  qilishni  man  etishdagi  texnik, 
dasturiy va kriptografik usul va vositalar, hamda tashkiliy tadbirlarga aytiladi. 
Bevosita telekommunikatsiya kanallarida axborot xavfsizligini ta‘minlash usul 
va vositalarini quyidagicha tasniflash mumkin: 
Tarmoqqa ta‘sir uslubi: 
- interaktiv; 
- paketli; 
Foydalaniladigan vositalar bo‗yicha: 
- standart dasturiy ta‘minot; 
- maxsus dasturiy ta‘minot; 
Xavfning maqsadi 
bo‗yicha: 
- maxfiylikni buzish; 
- yaxlitlikni buzish; 
- ishоnchlilikni buzish. 
 
Тa‘sir tamoyili bo‗yicha: 
-оb‘еkt 
(fayl, 
kanal)ga 
sуb‘еkt(fоydalanuvchi)ni 
kirish 
imkoniyatidan 
foydala-nish bilan; 
-yashirin 
kanallardan  
Ta‘sir xarakteri bo‗yicha: 
- aktiv  ta‘sirр  (qoidani 
buzish); 
- passiv  ta‘sir  (kuzatish 
va taxlil). 
Axborotlarga nisbatan xavf –xatarlar (taxdidlar) tasnifi 
Fоydalaniladigan xato 
bo‗yicha: 
-  xavfsizlik  siyosatining 
noadekvatligi; 
- administrator xatolari; 
- dasтurdagi xatolar. 
 
Ta‘sir usuli buyicha 
ob`yektga bevosita ta‘sir: 
-ruxsatlar tizimiga ta‘siri; 
- bilvosita ta‘sir. 
Xujum оb‘еktining holati 
bo`yicha: 
-saqlash(diskda,lentada); 
-aloqa 
kanali 
bo‗yicha 
uzatish; 
-qayta  ishlashlar    (fоydala-
nuvchi 
jarayoni 
hujum 
Xujum ob‘yekti bo‗yicha 
- 
ma‘lumotlarni 
qayta 
ishlashning avtomatlashtirilgan 
Tarmoqlari sub‘yektlari; 
- 
ma‘lumotlarni 
qayta 
ishlashning  avtomatlashtirilgan 
tarmoqlari ob‘yektlari; 
- 
umuman  ma‘lumotlarni 
qayta  ishlashning  avtomatlash-
tirilgan tarmoqlari; 
-fоydalanuvchilar jarayonlari; 
-  ma‘lumotlar  paketlari 
va aloqa kanallari. 

---

76 
 
 
 
 
 
 
 
Yuqorida keltirilgan usullarni quyidagicha ta‘riflash qabul qilingan. 
To‘sqinlik 
apparatlarga,  ma‘lumot  tashuvchilarga  va  boshqalarga  kirishga 
fizikaviy usullar bilan qarshilik ko‗rsatish deb aytiladi.