|
2008-yilda barcha turdagi xo‘jaliklarda go‘sht va sut ishlab
chiqarish to‘g‘risida ma'lumot___________________
Viloyatlar
Go'sht
Sut
Ming
tonna
2007-yil
holatiga
nisbatan,
foiz
Dehqon
xo'jaliklari
ulushi, foiz
Ming
tonna
2007-yil
holatiga
nisbatan,
foiz
Dehqon
xo‘jaliklari
ulushi, foiz
Respublika
bo'vicha iami
1287,9
106,6
95,0
5426,3
106,5
96,8
Qoraqalpog'iston
Respublikasi
50,4
108,0
95,5
158,7
108,3
94,3
Andijon
81,0
106,0
97,0
478,0
107,0
97,7
Buxoro
123,1
109,6
96,7
465,5
108,5
96,7
Jizzax
110,2
107,8
98,6
290,0
105,0
98,7
Qashqadaryo
158,7
109,9
96,4
575,1
108,6
98,3
Navoiy
82,6
108,3
85,5
238.5
107,8
95,6
Namangan
71,8
109,3
97,7
336,3
107,0
98,2
Samarqand
159,7
101,4
95,9
681,8
103,5
96,8
Surxondaryo
99,8
103,9
93,6
454,6
102,6
97,6
Sirdaryo
35,7
105,7
98,0
173,4
106,2
97,3
Toshkent
145,8
105,1
89,9
498,0
107,2
92,6
Farg'ona
85,1
107.2
95,3
509,3
106,7
96,9
Xorazrn
84,0
106,2
97,0
567,1
107,5
96,4
M a n b a : D a v l a t s ta t is tik a q o 'm i t a s i a x b o r o tn o m a s i m a 'lu m o t la r i.
Ushbu jadval ma'lumotiaridan ko'rinib turibdiki, go‘sht va sut ishlab
chiqarish bo‘yicha Samarqand va Qashqadaryo viloyatlari yuqori o'rinlami
egallaydi. Go'sht va sut mahsulotlarining deyarli barchasi dehqon xo'jaliklarida
yetishtirilmoqda. Fermer xo'jaliklarida ham ushbu mahsulotlami yetishtirishni
ko'paytirish hamda ulami qayta ishlaydigan mini texnologiyalami keng jalb
etish lozim.
Aholini oziq-ovqat mahsulotlari, jumladan oqsil va parhez go‘sht bilan
ta'minlashda parrandachilikning o‘mi katta. Bundan tashqari, parrandachilik
juda serdaromad soha hisoblanadi.
2008-yilda barcha turdagi xo‘jaliklarda tuxum yetishtirish hajmi
to‘g‘risida ma'lumot 14.5-jadvalda keltirilgan.
278
www.ziyouz.com kutubxonasi
14.5-jadval
2008-yilda barcha turdagi xo‘jaliklarda tuxum yetishtirish
_________
to‘g‘risida ma’lumot______________________
V ilo y a tla r
T u x u m
M ln . d o n a
2 0 0 7 -y il h o la tig a
n is b a ta n , fo iz
D e h q o n
x o ‘ja lik la r i u lu s h i,
fo iz
R e s p u b lik a b o 'v i c h a jam i
2 4 2 9 ,0
109,7
6 1 ,8
Q o r a q a lp o g ' isto n
R e s p u b lik a s i
3 8 ,7
120,2
7 0 ,6
A n d ijo n
182,7
103,4
9 5 ,8
B u x o ro
150,9
106,7
5 9 ,7
J iz z a x
84,8
106,0
8 4 ,7
Q a s h q a d a ry o
156,3
112,9
8 9 ,0
N a v o iy
1 1 5 ,8
114,0
5 9 ,7
N a m a n g a n
7 0 ,6
113,3
8 5 ,9
S a m a rq a n d
4 8 9 ,6
118,8
4 6 ,8
S u rx o n d a ry o
1 3 1 ,4
104,0
7 0 ,9
S ird a ry o
4 2 ,8
102,2
9 5 ,7
T o s h k e n t
6 5 4 ,4
107,4
4 0 ,2
F a r g 'o n a
1 3 5 ,0
109,9
7 8 ,5
X o ra z m
176,0
103,8
7 6 ,8
Manba: Davlat statistika qo'mitasi axborotnomasi ma'lumotlari.
Ushbu jadval ma'lumotlaridan ko'rinib turibdiki, Toshkent va
Samarqand viloyatlarida yirik parrandachilik komplekslari mavjudligi sababli
tuxum yetishtirish hajmi bo‘yicha yuqori ko‘rsatkichlarga erishilgan. Aholining
oqsilga boigan ehtiyojini to iiq qondirish, shu orqali aholi salomatligiga ijobiy
ta’sir ko‘rsatish maqsadida hududlar bo'yicha aholi soniga mutanosib ravishda
parrandachilikni rivojlantirish lozim.
Dehqon
xo‘jaliklarida
chorvachilik
yuqoriroq
sur'atlarda
rivojlanmoqda. Fermer va dehqon xo'jaliklarida ishlab chiqarish xususiy
mulkka asoslanganligi uchun ular xarajatlarni imkoniyat darajasida tejashga,
sifatli mahsulot yetishtirib, yuqori baholarda sotishga intiladilar. Shuning uchun
ham bu xo'jaliklarda chorvachilik tarmoqlarining rentabellik darajasi tobora
oshmoqda.
Chorvachilik tarmoqlarining rivojlanishini, ishlab chiqarish faoliyati
samaradorlik darajasini quyidagi ko'rsatkichlar ifodalaydi:
a) chorva hayvonlari bosh sonining o'zgarish dinamikasi. Uni aniqlash
uchun hisobot davridagi chorva mollari bosh sonini taqqoslanayotgan davrdagi
chorva mollari bosh soniga taqsimlash lozim:
279
www.ziyouz.com kutubxonasi
ChSo'd HDs
TDs
Bunda:
ChSo ‘d —
chorva hayvonlari sonining o‘zgarish dinamikasi;
HDs -
hisobot davridagi chorva mollari bosh soni;
TDs —
taqqoslanayotgan davrdagi chorva mollari bosh soni.
Bu usuldan foydalangan holda yetishtirilayotgan chorvachilik
mahsulotlari miqdori o‘zgarishi dinamikasini ham aniqlash mumkin. Ushbu
ko'rsatkichlar koeffitsiyentda yoki foizda aniqlanishi mumkin.
Korxonadagi chorva mollarining barcha turlari bo‘yicha umumiy
sonini topish uchun turli chorva mollari sonini umumlashtirishda shartli
qoramol o‘lchov birligidan foydalaniladi. Chorva mollarini shartli qoramolga
aylantirishda quyidagi koeffitsiyentlardan foydalaniladi:
- naslli buqa, sigir, ot, tu y a - 1,0;
- yosh o‘suvchi qoramollar - 0,6;
- qo‘y va echkilar -0 ,1 ;
- chochqalar - 0,3;
- parrandalar - 0,002.
b) chorva hayvonlarining mahsuldorligi. Bu ko‘rsatkich yetishtirilgan
mahsulot miqdorining (turlari bo‘yicha) shu mahsulotni bergan hayvonlar bosh
soniga nisbati bilan
aniqlanadi. Bunda quyidagi formuladan foydalanish
mumkin:
ChHm -
Mm
ChHs
Bunda:
ChHm -
chorva hayvonlarining mahsuldorligi;
Mm -
yetishtirilgan mahsulot miqdori (sentner, ming dona);
ChHs
- chorva hayvonlarining bosh soni.
d)
chorva hayvonlarining sutkalik o‘rtacha o‘sish vazni. U chorva
hayvonlarining ma'lum muddatdagi o‘sgan vaznini shu o‘sishni ta'minlagan
muddatga nisbati bilan aniqlanadi. Bunda quyidagi formuladan foydalanish
mumkin:
So'=
H O 'V
s v
Bunda:
So
- chorva hayvonlarining sutkalik o‘sishi (grammda);
HO ‘V
- hayvonlaming ma'lum muddatdagi o‘sgan vazni (kg);
S V —
vazn o‘sishi uchun sarflangan sutkalar soni.
e)
chorvachilik mahsulotlarining 1 sentnerini yetishtirish uchun
sarflangan ozuqa birligi. Uni aniqlash uchun sarflangan ozuqa birligi miqdorini
shu ozuqa evaziga yetishtirilgan mahsulot miqdoriga (turlari bo‘yicha)
taqsimlash lozim. Bunda quyidagi formuladan foydalanish mumkin:
280
www.ziyouz.com kutubxonasi
Bunda:
OBs -
chorvachilik mahsulotlarining 1 sentnerini yetishtirish
uchun sarflangan ozuqa birligi;
SOB -
sarflangan ozuqa birligi miqdori;
YM—
shu ozuqa evaziga yetishtirilgan mahsulot miqdori.
f)
chorvachilik
tarmoqlaridagi
mehnat
unumdorligi.
Ushbu
ko‘rsatkich mahsulot yetishtirish uchun sarflangan vaqt miqdorining shu vaqtda
yetishtirilgan mahsulotga nisbati bilan yoki aksincha aniqlanadi. Bunda
quyidagi formulalardan foydalanish mumkin:
Bimda:
MUch
- chorvachilik tarmog'idagi mehnat unumdorligi;
SV -
mahsulot yetishtirish uchun sarflangan vaqt;
Y M -
yetishtirilgan mahsulot miqdori.
g)
chorvachilik mahsulotlarining tannarxi. Ushbu ko‘rsatkichni
aniqlash uchun biror turdagi chorvachilik mahsulotini yetishtirish uchun
qilingan xarajatlar ushbu mahsulotning umumiy miqdoriga bo‘linadi. Bunda
quyidagi formuladan foydalanish mumkin:
Bunda:
Tchm -
chorvachilik mahsulotlarining tannarxi;
X —
biror turdagi chorvachilik mahsulotini yetishtirish
uchun qilingan xarajatlar;
M M -
shu xarajat evaziga yetishtirilgan mahsulot miqdori.
h)
chorvachilik tarmog‘ining yoki turlari bo'yicha chorvachilik
mahsulotlarining rentabellik darajasi. Ushbu ko‘rsatkichni aniqlash uchun
tarmoq faoliyatidan olingan sof foydani mazkur tarmoq uchun qilingan jami
ishlab chiqarish xarajatlariga boiish va natijani 100 ga ko‘paytirish orqali yoki
biror chorvachilik mahsulotini yetishtirishdan olingan sof foydani ushbu
mahsulotning ishlab chiqarish tannarxiga b o iish va natijani 100 ga ko‘paytirish
orqali aniqlanadi. Bunda quyidagi formuladan foydalanish mumkin:
Rch -
SF
Tchm
Bunda:
Rch
- chorvachilik tarmogining yoki turlari bo‘yicha
chorvachilik mahsulotlarining rentabellik darajasi;
SF -
tarmoq faoliyatidan olingan sof foyda;
Tchm -
mazkur tarmoq uchun qilingan jami ishlab chiqarish
xarajatlari.
Chorvachilik tarmog‘ini rivojlantirishda yuqoridagi ko‘rsatkicblar
orqali tarmoqdagi mahsulot yetishtirish holati va samaradorligi tahlil qilinadi
hamda mavjud kamchiliklar o‘z vaqtida aniqlanib, ulami bartaraf etish bo‘yicha
choralar ko‘rib boriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
