|
Homilador va emizikli ayollarning oqilona ovqatlanishi
Ko‘pgina ilmiy tadqiqotlar, kuzatuv va tajribalar shu narsani
tasdiqlaydiki, homilador va emizikli ayollar oqilona ovqatlanishida
miqdor, sifat va tartib qoidalarining buzilishi homiladorlik va tug‘ruq
jarayonlarida bir qator ko‘ngilsiz voqealar va asoratlarga olib keladi.
Bunday noxush holatlarga misol qilib homiladorlik toksikozi, chala yoki
o‘lik tug‘ilish, kamqonlilik, bolalar o‘limining ko‘p bo‘lishi va
boshqalarni olish mumkin. Hisob-kitoblarga ko‘ra 1900 yili dunyo
bo‘yicha ona vujudida kuzatilgan quvvat taqchilligi tufayli tug‘ilgan
12,9 million nafar bola 5 yoshga yetmay o‘lgan. Ularning uchdan bir
360
qismi tug‘ilgandan keyin bir oy ham yashamay, yana shunchasi 1
yoshga to‘lmasdan hayotdan ko‘z yumgan. Ayni paytda, shuni qayd
qilish kerakki, rivojlanayotgan mamlakatlarda bu toifadagi onalar
oqilona ovqatlanishida asosiy oziq moddalarining yetishmasligi tufayli
quvvat taqchilligi yoki umumiy energetik ehtiyojning ayrim oziq
moddalari, masalan, uglevod hisobidangina qondirish holatlari tez-tez
uchrasa, rivojlangan mamlakatlarda buning teskarisi, ya‘ni asosiy oziq
moddalarini ehtiyojdan ko‘p iste‘mol qilish natijasida sodir
bo‘ladigan quvvat nomutanosibligi ko‘p uchraydi.
Respublikamizda aytib o‘tilgan holatlarning har ikkalasi ham
mavjud bo‘lib, buning oqibatida sog‘lom avlod yetishtirish ma‘lum
darajada oqsayapti, desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Agar qishloqlarda
homilador va emizikli onalar ovqatida asosiy oziq moddalariga taqchillik
tez-tez kuzatilsa, shaharlarda o‘ziga to‘q oilalarda u yoki bu quvvatga
boy mahsulotlardan ehtiyojdan ko‘p iste‘mol qilish natijasida
homilaning me‘yoridan oshiq kattalashib ketishi tufayli tug‘ish
jarayonida ona va bolaning jiddiy jarohat olish hollari uchrab turibdi.
Bunday jarohat tufayli bola asab tizimi davomli ravishda
shikastlanganicha qoladi, u aqlan to‘laqonli bo‘lmasligi mumkin.
Tug‘ilgan bola vaznining yuqori bo‘lishi (4 kg va undan ham yuqori)
ko‘pincha onalar tomonidan uglevodlar va yog‘ mahsulotlarini
me‘yoridan ko‘p iste‘mol qilish natijasida ro‘y beradi. Hisob-
kitoblar shuni ko‘rsatadiki, me‘yor darajasidan ortiq tug‘ilgan 5 ta
bolaning bittasi 3 yoshga kirguncha har xil nevrologik kasalliklar bilan
og‘rib turadi, jismoniy jihatdan zaif bo‘ladi.
Oziq moddalariga quvvat taqchilligi sharoitida tug‘ilgan
bolalarda ko‘pgina fiziologik vazifalarining me‘yoriga yetmaganlik,
361
yuqumli kasalliklarga beriluvchanlik holatlari kuzatilsa, ikkinchi
tomondan, ona vujudi tez-tez kamqonlilik holatiga uchrab, qator
xastaliklarga giriftor bo‘lmoqda.
Ona va bola hayotidagi bunday kamchiliklarning oldini olish va
bartaraf qilishda homilador va emizikli onalarning to‘g‘ri
ovqatlanishi, ya‘ni tegishli ovqatlanish madaniyatiga ega bo‘lishi
muhim omil hisoblanadi. Shu bois, quyida bu toifa ayollarning oqilona
ovqatlanishiga doyr ayrim fikrlarni bayon qilamiz.
Homilador ayollarning ovqatlanishi tarkibiy va miqdor jihatidan
ham ona vujudining, ham rivojlanayotgan homilaning me‘yoriy talab
darajasiga mos kelishi hamda homiladorlik jarayonining tekis borishini
ta‘minlashi kerak. Ular uchun mo‘ljallangan taomlar tarkibida
dastavval almashtirib bo‘lmaydigan aminokislotalar, to‘yinmagan
yog‘ kislotalari, vitaminlar hamda mikro- va makroelementlar yetarli
darajada bo‘lishi lozim. Ayni paytda bu taomlar har bir homilador ayol
uchun uning yoshi, tana massasi, mehnat faoliyati, milliy an‘analari,
homilaning yoshi, ob-havo sharoitlari, yil fasllari va boshqalarga mos
bo‘lishi talab qilinadi. 38-jadvalda shu ayollar uchun mo‘ljallangan
oziq-ovqat mahsulotlarining o‘rtacha miqdori, ularning quvvat qiymati
haqida ma‘lumotlar keltirilgan.
Agar o‘rtacha bo‘y va tana vazniga ega homilador ayollar uchun
bir kecha-kunduzlik quvvat sarfi 2900 kkal bo‘lsa, emizikli ayollar
uchun 3200 kkal bo‘lishi kerak. Agar bunday ayollar o‘rtacha
jadallikdagi jismoniy ish bajarishsa, ko‘rsatilgan sonlarga 1 soat ish
uchun 50 - 100 kkal, og‘irroq ish bajarishganida 200 kkal gacha
qo‘shiladi, mehnat faoliyati kamharakatlilik bilan ifodalanadigan onalar
362
esa qayd qilingan quvvat miqdorning 75-85% ga to‘g‘ri keladigan
ovqat iste‘mol qilishlari lozim.
Homiladorlikning birinchi yarmida ayollar ko‘ngillariga xush
keladigan mahsulotlarni iste‘mol qilaverishlari mumkin, ayniqsa, meva
va sabzavotlardan ko‘proq yeyishlari kerak. Lekin ular sarimsoq,
qalampir kabi buyraklar faoliyatini kuchli qo‘zg‘atadigan
mahsulotlardan tiyilgani ma‘qul.
363
40-jadval
Do'stlaringiz bilan baham: | 
