24
.
Kulrang sichqonlar o'zaro chatishtirilganda Flda 63ta kulrang : 42ta qora : 7ta oq rangdagi sichqonlar
olindi. Ota-ona genotiplami toping?
25.Digeterozigota no`xat o`simligi o`zaro chatishtirilganda 9:7 nisbat nisbatda qizil va oq gulli
organizmlar hosil bo`ldi. Qizil gulli organizmlar genotipini aniqlang.
26.Genotipi har xil bo`lgan oq gulli va qizil xushbo`y no`xatlari chatishtirilganda, 1-avlodda qizil gulli
o`simlik olindi. 1-avlod duragaylari o`zaro chatishtirilganda F
2
da olingan o`simliklar 9/16 qismi qizil,
7/16 qismi oq gulli bo`ldi. Qizil gulli o`simliklar necha xil genotipik guruh hoisil qiladi?
27.G`o`zaning hosil shoxi cheklanmagan (S), gultojibarglari sariq-limon rangli (U) formasi hosil shoxi
cheklangan(s), gultojibarglari ocha sariq rangli(u) formasi bilan chatishtirilganda, F
1
da hosil bo`lgan
barcha o`simliklar hosil shoxi cheklanmagan, gultojibarglari sariq-limon rangli bo`ldi. F
1
duragay
noaniq genotipli o`simlik bilan chatishtiruldi. F
2
da hosil shoxi cheklanmagan, gultojibarglari sariq-
limon rangli o`simliklar 37,5 %ni, hosil shoxi cheklanmagan, gultojibarglari och sariq rangli o`simliklar
37,5 % ni, hosil shoxi cheklangan, gultojibarglari sariq-limon rangli o`simliklar 12,5 % ni, hosil shoxi
cheklangan, gultojibarglari och sariq rangli o`simliklar ham 12,5 %ni tashkil etdi. F
1
da chatishtirilgan
noaniq genotipli o`simlikning genotipini aniqlang? J:Ssuu x Ssuu
28.Pomidor mevasining yumaloq shakli (A) noksimon shakli(a) dan, qizil rangli (B) sariq rangli (b) dan
dominanatlik qiladi. Yumaloq qizil mevali o`simlik, noksimon, sariq mevali o`simlik bilan chatishtirildi.
Naslidagi barcha o`simliklar yumaloq, qizil meva berdi. Ota-onaning o`simliklarning genotipini toping?
J:AABB x aabb
29. Pomidor mevasining yumaloq shakli (A) noksimon shakli(a) dan, qizil rangli (B) sariq rangli (b) dan
dominanatlik qiladi. Duragaylar orasida 25% o`simliklar yumaoq qizil mevali, 25% noksimon qizil
mevali, 25 % yumaloq sariq mevali, 25% noksimon sariq meva berdi. Ota-ona genotipini aniqlang. J:
AaBb x aabb
30. Pomidor mevasining yumaloq shakli (A) noksimon shakli(a) dan, qizil rangli (B) sariq rangli (b) dan
dominanatlik qiladi. F
1
organizmlar o`zaro chatishtirildi. Avlodning necha foizi noksimon sariq rangli
pomidor bilan chatishtirilsa, undan keyingi avlodda genotip jihatdan 1:1:1:1 nisbatda ajralish
beradi?J:25%
48
31. Pomidor mevasining yumaloq shakli (A) noksimon shakli(a) dan, qizil rangli (B) sariq rangli (b) dan
dominanatlik qiladi. F
1
organizmlar o`zaro chatishtirildi. Avlodning necha foizi o`zining genotipi bilan
chatishtirilsa, avlodda ajralish bermaydi? J:25
32. Pomidor mevasining yumaloq shakli (A) noksimon shakli(a) dan, qizil rangli (B) sariq rangli (b)
dan dominanatlik qiladi. F
1
organizmlar o`zaro chatishtirilganda, avlodda 320 ta o`simlik olindi.
Fenotipik va genotipik guruhlar sonining yig`indisi yumaloq qizil rangli o`simliklar sonidan nechtaga
kam? J:67
33. Genotipi har xil bo`lgan oq pillali ikkita ipak qurtining kapalaklari chatishtirilgan. F
1
da duragaylar
sariq pilla hosil qilgan. Ularning urg`ochi va erkak kapalaklari o`zaro chatishtirilganda F
2
da ikki xil
fenotipik guruh, 9:7 nisbatda sariq va oq pillali ipak qurtlari hosil bo`lgan. F
2
duragay tut ipak qurti
kapalaklarining genotipini aniqlang? J:AaBb xAaBb
34.Polidaktiliya- autosoma dominant belgi bo`lib, ko`zlarning kichik bo`lishi retsessivdir. Otasi sog`lom va
k`ozlari kichik bo`lgan o`zi polidakitiliya va kata ko`zli ayol, ikkinchi belgisi bo`yicha geterezigotali
sog`lom erkakka turmushga chiqdi. Ota-onaning genotipini aniqlang, farzandlarning necha foizi sog`lom
tug`iladi?
35.Oq gulli no'xatlami o'zaro chatishtirganda F
1
duragaylaming guli qizil rangda bo'lgan. Ota-onalar(l)
va Fl(2) duragaylaming genotipi qanday bo'ladi?J: 1-AAbb x aaBB; 2-AaBb
36.Oq gulli no'xatlami o'zaro chatishtirganda Fl duragaylaming guli qizil rangda bo'lgan. F2da fenotip
bo'yicha qanday ajralish bo'ladi?J: 9qizil:7oq
37.Oq gulli no'xatlami o'zaro chatishtirganda Fl duragaylaming guli qizil rangda bo'lgan. F2da genotip
bo'yicha qanday ajralish bo'ladi?J: 1:2:1:2:4:2:1:2:1
38.Oq gulli no'xatlami o'zaro chatishtirganda Fl duragaylaming guli qizil rangda bo'lgan.F2 duragaylami
ressesiv belgili organism b-n chatishtirganda avlodda fenotip bo'yicha qanday ajralish olinadi?
J:3oq:lqiziI
39.Oq gulli no'xatlami o'zaro chatishtirganda Fl duragaylaming guli qizil rangda bo'lgan. F2
duragaylami ressesiv belgili organizm b-n chatishtirganda avlodda genotip bo'yicha qanday ajralish
olinadi? J:l:l:l:l
40.Sariq(A) va silliq(B) no'xatlami shunday belgili no'xatlar bilan chatishtirish natijasida avlodda 3ta
sariq silliq:lta sariq burishgan donli o'simliklar hosil bo'lgan. Qaysi chatishtirishda ushbu ajralish
olinadi? J:AABb X AABb, AaBb x AABb
41.Sariq(A) va burishgan(b) no'xatlami sariq, silliq belgili no'xatlar bilan chatishtirilganda avlodda 3ta
sariq silliq: 3ta sariq burishgan: Ita yashil silliq: Ita yashil burishgan donli o'simliklar hosil bo'lgan.
Qaysi chatishtirishda ushbu ajralish olinadi? J:Aabb x AaBb
42.Sariq(A) va silliq(B) no'xatlami sariq, silliq belgili no'xatlar bilan chatishtirish natijasida avlodda I ta
sariq silliq: I ta sariq burishgan donli o'simliklar hosil bo'lgan. Qaysi chatishtirishda ushbu ajralish
olinadi?J:AAbb x AABb, Aabb x AABb
43
.
Shaftoli mevasining tuklar bilan qoplanganligi (B) silliqligi (b) ustidan, meva eti oq rangda (C)
bo`lishi sariqligi(c) ustidan dominantlik qiladi. Tajribada ikki belgisi bo`yicha geterozigotali o`simlik
bilan tukli oq mevali o`simlik chatishtirilgan. Avlodda olingan 96 ta o`simlikdan 75%ining mevasi tukli
va rangi oq, 25%ining mevasi tukli va rangi sariq bo`lgan. Olingan o`simliklardan nechtasi bitta belgi
bo`yicha geterozigotali bo`ladi?J:48
49
44.Makkajo`xori urug`ining silliq va bo`yalgan, burishgan va bo`yalmagan shakli chatishtilrilganda, 1-
avlodda silliq va bo`yalgan urug`lar olindi. Bu genlar orasida masofa yaqin bo`lib, digeterozigota
o`simliklar ikki belgisi bo`yicha retsessiv organizm bilan chatishtirilsa avlodda 8304 ta bo`yalgan silliq,
298 ta burishgan, 304 ta silliq bo`yalmagan, 8326 ta burishgan bo`yalmagan urug`lik makkajo`xori
o`simligi olingan. Genotipi ota-onaga o`xshash o`simliklar necha foizni tashkil etadi? J:96,51
45
.
Makkajo`xori urug`ining silliq va bo`yalgan, burishgan va bo`yalmagan shakli chatishtilrilganda, 1-
avlodda silliq va bo`yalgan urug`lar olindi. Bu genlar orasida masofa yaqin bo`lib, digeterozigota
o`simliklar ikki belgisi bo`yicha retsessiv organizm bilan chatishtirilsa avlodda 8304 ta bo`yalgan silliq,
298 ta burishgan, 304 ta silliq bo`yalmagan, 8326 ta burishgan bo`yalmagan urug`lik makkajo`xori
o`simligi olingan bo`lsa, ulardan nechtasi gomozigota formadagi kraxmalli endospermga ega? J:3072
46.Mushuklarda qora rang kulrang ustidan, kalta junlilik uzun junlilik ustidan dominantlik qiladi. Toza genli
qora va uzun junli mushuk bilan toza genli kulrang va kalta junli mushuk chatishirildi.Olingan duragaylar
o`zao chatishtirildi. F
2
da kulrang, kalta junli va qora, uzun junli avlodlarning tug`ilish ehtimoli qanday?
47. Mushuklarda qora rang kulrang ustidan, kalta junlilik uzun junlilik ustidan dominantlik qiladi. Toza genli
qora va uzun junli mushuk bilan toza genli kulrang va kalta junli mushuk chatishirildi.Olingan duragaylar
o`zao chatishtirildi. F
2
da kulrang va uzun junli avlodlarning tug`ilish ehtimlini aniqlang?
48.Polidaktiliya-autosoma dominant belgi belgi bo`lib, ko`zlarning kichik bo`lishi retsessivdir. Otasi
sog`lom va ko`zlari kichik bo`lgan o`zi polidaktiliya va katta ko`zli ayol, ikkinchi belgisi bo`yicha
geterezigotali sog`lom erkaka turmushga chiqdi. Ota-onaning genotipini aniqlang. Kichik ko`li
farzandlarning necha %i polidaktiliya bilan kasallangan?
49.Bangidevonaning qizg'ish poyali(A) qizil mevali(B) xili yashil poyali, qizil mevali b-n
chatishtirilganda avlodda 231ta qizg'ish poyali, sariq mevali va 693ta qizg'ish poyali, qizil mevalilar
hosil bo'lgan. Ota-onalar genotipini aniqlang? AABb x aaBb
50.Bangidevonaning qizg'ish poyali(A) qizil mevali(B) xili yashil poyali, qizil mevali b-n
chatishtirilganda avlodda 23 ta qizg'ish poyali, sariq mevali va 693ta qizg'ish poyali, qizil mevalilar
hosil bo'lgan. Genotip bo'yicha qanday ajralish olingan? AaBB: 2AaBb: Aabb
51.Bangidevonaning qizg'ish poyali(A) qizil mevali(B) xili yashil poyali, qizil mevali b-n
chatishtirilganda avlodda 23 ta qizg'ish poyali, sariq mevali va 693ta qizg'ish poyali, qizil mevalilar
hosil bo'lgan. Avlodda olingan duragaylar qanday genotipga ega bo'ladi? AaBB, AaBb, Aabb
52.Bangidevonaning qizg'ish poyali(A) qizil mevali(B) xili yashil poyali, qizil mevali b-n
chatishtirilganda avlodda 23 Ita qizg'ish poyali, sariq mevali va 693ta qizg'ish poyali, qizil mevalilar
hosil bo'lgan. Avlodda olingan qizg'ish poyali, qizil mevalilaming nechtasi 2ta belgi bo'yicha
geterozigotali bo'lgan? 462tasi
53.Oq patli tovuqlaming o'zaro chatishtirilganda Flda barcha duragaylar oq path, F2da esa 650ta oq
:150tasi qora rangli bo'lgan. F2da olingan oq patli duragaylar necha xil genotipga ega? 7
54.Oq patli tovuqlaming o'zaro chatishtirilganda Flda barcha duragaylar oq patli, F2da esa 650ta oq
:I50tasi qora rangli bo'lgan. F2da olingan oq patli duragaylarning nechtasi 2ta gen bo'yicha gomozigotali
genotipga ega? 150
55.Oq patli tovuqlaming o'zaro chatishtirilganda Flda barcha duragaylar oq patli, F2da esa 650ta oq :
150tasi qora rangli bo'lgan. F2da olingan oq patli duragaylaming nechtasi 2ta gen bo'yicha geterozigotali
genotipga ega? 200
50
56.Oq patli tovuqlaming o'zaro chatishtirilganda Flda barcha duragaylar oq patli, F2da esa 650ta oq :
150tasi qora rangli bo'lgan. F2da olingan qora patli duragaylarning nechtasi 2ta gen bo'yicha
gomozigotali genotipga ega bo'ladi? 50
57.Drozofila meva pashshasida tanasi kulrang qanoti uzun bo'lgan erkak va tanasi qora, qanoti kalta
urg'ochi chatishtirilganda Flda tanasi kulrangli, qanoti uzun formalar olindi. Fl dagi erkak pashshalar
qora tanali, kalta qanotli urg'ochi b-n chatishtirilganda avlodda qanday ajralish olinadi? 50%kulrang,
uzun qanotli; 50% qora, kalta qanotli
58. Bo`yi 180 sm bo`lgan yigit, bo`yi 150 sm bo`lgan qizga uylandi. Birinchi avloddagi bolalarning
bo`yi qanday uzunlikda bo`ladi?
59.Bo`yi 165 sm bo`lgan yigit bo`yi 150 sm qizga uylangan edi. Bolalardan birining bo`yi 165 sm,
ikkinchisiniki 160 sm, uchinchisiniki 155 sm. Ota-ona va bolalarning genotipini aniqlang?
60. Qora sochli va normal qonli, lekin ikki belgisi bo`yicha geterezigotali ayol, qora sochli, normal qonli
geterezigotali erkakka turmushga chiqdi. Qora sochli va oq sochli gemofilya bilan og`rigan o`g`illarning
tug`ilish ehtimolini aniqlang?
61.Qaysi hodisalarda genotip bo'yicha 9ta sinf olish mumkin? J:diduragay chatishtirishda, polimeriya,
komplementarlik, epistaz
62.Oilada otasiga o`xshash bo`lgan ko`k ko`zli, qora sochli bola tug`ildi. Bolaning onasi qo`ng`ir ko`zli,
qora sochli bo`lib, buvisi ona tomondan-ko`k ko`zli, qora sochli, bobosi qo`ng`ir ko`zli, oq sochli, ota
tomondan buvisi va bobosi – qo`ng`ir ko`zli va qora sochli. Bolaning, ota-onasining genotipini aniqlang?
63.Itlarda junining qora bo`lishi kulrang bo`lishi ustidan, junnin kalta bo`lishi uzun bo`lishi ustidan
dominantlik qiladi. Ikkala juft gen har xil xromosomada joylashgan. Ovchi kalta junli it sotib oldi. Itning
genotipida uzun va kulrang junlilik belgilari bo`lmasligini aniqlash uchun uni qanday genotipli it bilan
chatishtirish kerak?
64.Itlarda junning qora bo`lishi va quloqlarning uzun bo`lishi jigarrang junlilik va kalta quloqqa nisbatan
dominantlik qiladi. Toza genli qora junli va uzun quloqli it bilan jigarrang junli, kalta quloqli it
chatishtirilgan. Olingan duragaylar o`zaro chatishtirilgan. F
2
da olingan farzandlarning necha qismi fenotip
bo`yicha F
1
duragayga o`xshash, necha qismi esa genotip bo`yicha F
1
ga o`xshash?
65. Itlarda junning qora bo`lishi va quloqlarning uzun bo`lishi jigarrang junlilik va kalta quloqqa nisbatan
dominantlik qiladi. Toza genli qora junli va uzun quloqli it bilan jigarrang junli, kalta quloqli it
chatishtirilgan. Olingan duragaylar o`zaro chatishtirilgan. F
2
ning necha foizi to`liq gomozigotali?
66. Itlarda junning qora bo`lishi va quloqlarning uzun bo`lishi jigarrang junlilik va kalta quloqqa nisbatan
dominantlik qiladi. Toza genli qora junli va uzun quloqli it bilan jigarrang junli, kalta quloqli it
chatishtirilgan. Olingan duragaylar o`zaro chatishtirilgan. F
2
da olingan kuchukchalarning necha % I qora
junli?
67.Drozifila pashshasida ko`zlarning bo`lmaslgi (k) retsessiv holda, qanotlarning normal bo`lishi esa kalta
bo`lishidan (b) dominantlik qiladi. Pashshalarni chatishtirish natijasida quyidagicha avlod olingan: 3/8
normal ko`zli va normal qanotli, 3/8 qismi ko`zsiz va normal qanotli, 1/8 normal ko`zli va kalta qanotli, 1/8
ko`zsiz va kalta qanotli bo`lgan. Ota-ona genotipini aniqlang?
68. Drozifila pashshasida ko`zlarning bo`lmaslgi (k) retsessiv holda, qanotlarning normal bo`lishi esa kalta
bo`lishidan (b) dominantlik qiladi. Pashshalarni chatishtirish natijasida quyidagicha avlod olingan: 3/8
normal ko`zli va normal qanotli, 1/8 qismi ko`zsiz va normal qanotli, 3/8 normal ko`zli va kalta qanotli, 1/8
ko`zsiz va kalta qanotli bo`lgan. Ota-ona genotipini aniqlang?
51
69.Qizil ko`zli, kulrang drozofila bilan oq ko`zli, kulrang drozofila chatishtirilganda 75 % qizil ko`zli,
kulrang, 25 % qizil ko`zli, qora nasl olingan bo`lsa, ota-ona genotipini aniqlang?
70.Ikita qora(A) va paxmoq junli (B) dengiz cho`chqasi o`zaro chatishtirilganda 10 ta paxmoq va qora junli,
3 ta qora silliq junli, 4 ta oq paxmoq junli, 1 ta oq silliq junli avlod olingan. Ota-onaning genotipini
aniqlang?
71.Juni hurpaygan va normal uzunlikdagi sichqon bilan silliq va uzun junli sichqon chatishtirilganda 1-
avlodda hurpaygan va nrmal junli sichqonlar olindi. Agar genlar orasidagi masofa yaqin bo`lib F
1
avlod
bilan tahliliy chatishtirish o`tkazilganda 54 ta normal silliq, 198 ta noqmal hurpaygan, 196 ta uzun silliq,
48 ta uzun hurpaygan sichqonlar olindi. Sichqon genining chalkashuv %i? J:20,6
72
.
Odamda shapko`rlik normal ko`rishga nisbatan dominant holda irsiylanadi. Onasi shapko`rlik bilan
kasallangan (gomozigota), otasi polidaktiliya(gomozigota) qiz otasi shapko`r, polidaktiliya
(digomozigota) onasi sog` yigitga turmushga chiqdi. Qiz va yigitning genotipini aniqlang. J:AaBb x
AaBb
73
.
Odamda shapko`rlik normal ko`rishga nisbatan dominant holda irsiylanadi. Onasi shapko`rlik bilan
kasallangan (gomozigota), otasi polidaktiliya(gomozigota) qiz otasi shapko`r, polidaktiliya
(digomozigota) onasi sog` yigitga turmushga chiqdi. Qizning va yigitning ota-onasi genotipini
aniqlang.Qiz: aaBB x AAbb; yigit: AABB x aabb
74.Odamda shapko`rlik normal ko`rishga nisbatan dominant holda irsiylanadi. Onasi shapko`rlik bilan
kasallangan (gomozigota), otasi polidaktiliya(gomozigota) qiz otasi shapko`r, polidaktiliya
(digomozigota) onasi sog` yigitga turmushga chiqdi. Shu oilada tug`ilgan normal ko`radigan
farzandlarning necha foizi digomozigotali(a); necha foizining genotipi onasiga o`xshash(b) bo`ladi. J:a-
50, b-0
75.Juni hurpaygan va normal uzunlikdagi sichqon bilan silliq va uzun junli sichqon chatishtirilganda 1-
avlodda hurpaygan va nrmal junli sichqonlar olindi. Agar genlar orasidagi masofa yaqin bo`lib F
1
avlod
bilan tahliliy chatishtirish o`tkazilganda 54 ta normal silliq, 198 ta noqmal hurpaygan, 196 ta uzun silliq,
48 ta uzun hurpaygan sichqonlar olindi. Genotipda ota-onadan farq qiluvchi sichqonlar necha foiz?
J:20,6%
76.Odamda o`ng qo`lini k`op ishlatish va yaqindan ko`rish –dominant belgi, chap qo`lni ishlatish va normal
ko`rish-retsessiv belgi hisoblanadi. Birinchi belgisi bo`yicha gomozigota bo`lgan yaqindan ko`radigan,
chapaqay erkak, ikkala belgi bo`yicha gomozigotali bo`lgan, normal ko`radigan va o`naqay ayolga uylangan.
Farzandlarning genotipi va fenotipini aniqlang?
77. Odamda o`ng qo`lini k`op ishlatish va yaqindan ko`rish –dominant belgi, chap qo`lni ishlatish va normal
ko`rish-retsessiv belgi hisoblanadi. Birinchi belgisi bo`yicha gomozigota bo`lgan yaqindan ko`radigan,
chapaqay erkak, ikkala belgi bo`yicha gomozigotali bo`lgan, normal ko`radigan va o`naqay ayolga uylangan.
Farzandlarning necha foizi chapaqay?
78. Odamda o`ng qo`lini k`op ishlatish va yaqindan ko`rish –dominant belgi, chap qo`lni ishlatish va normal
ko`rish-retsessiv belgi hisoblanadi. Birinchi belgisi bo`yicha gomozigota bo`lgan yaqindan ko`radigan,
chapaqay erkak, ikkala belgi bo`yicha gomozigotali bo`lgan, normal ko`radigan va o`naqay ayolga uylangan.
Qo`ng`Ir ko`zli farzandlarning necha foizi o`naqay?
79. Odamda o`ng qo`lini k`op ishlatish va yaqindan ko`rish –dominant belgi, chap qo`lni ishlatish va normal
ko`rish-retsessiv belgi hisoblanadi. Birinchi belgisi bo`yicha gomozigota bo`lgan yaqindan ko`radigan,
chapaqay erkak, ikkala belgi bo`yicha gomozigotali bo`lgan, normal ko`radigan va o`naqay ayolga uylangan.
Farzandlarning necha foizi onasining genotipiga o`xshash genotipga ega?
80. Odamda o`ng qo`lini k`op ishlatish va yaqindan ko`rish –dominant belgi, chap qo`lni ishlatish va normal
ko`rish-retsessiv belgi hisoblanadi. Birinchi belgisi bo`yicha gomozigota bo`lgan yaqindan ko`radigan,
52
chapaqay erkak, ikkala belgi bo`yicha gomozigotali bo`lgan, normal ko`radigan va o`naqay ayolga uylangan.
Tug`ilishi mumkin bo`lgan farzandlarda nechta genotipik va fenotipik sinf mavjud?
81. Odamda o`ng qo`lini k`op ishlatish va yaqindan ko`rish –dominant belgi, chap qo`lni ishlatish va normal
ko`rish-retsessiv belgi hisoblanadi. Birinchi belgisi bo`yicha gomozigota bo`lgan yaqindan ko`radigan,
chapaqay erkak, ikkala belgi bo`yicha gomozigotali bo`lgan, normal ko`radigan va o`naqay ayolga uylangan.
Farzandlarning necha foizi yaqindan ko`radi?
82. Odamda qo`ng`ir ko`z- ko`k ustidan, jingalak soch- silliq soch ustidan dominantlik qiladi. Soch shakli
bo`yicha geterezigotali bo`lgan, ko`k ko`zli, jingalak sochli erkak bilan sochlari silliq bo`lgan, gomozigota
qo`ng`ir ko`zli ayol turmush qurishgan. Bu oilada farzandlar orasida fenotipik sinf nisbati qanday bo`ladi?
83. Odamda qo`ng`ir ko`z- ko`k ustidan, jingalak soch- silliq soch ustidan dominantlik qiladi. Soch shakli
bo`yicha geterezigotali bo`lgan, ko`k ko`zli, jingalak sochli erkak bilan sochlari silliq bo`lgan, gomozigota
qo`ng`ir ko`zli ayol turmush qurishgan. Bu oilada qanday farzandlar tug`iladi?
84.Odamda qulog`ining pastki qismi erkin bo`lishi qulog`ining pastki qisi teriga yopishgan bo`lishiga
nisbatan dominant, iyagining silliq bo`lishi esa iyagining botiq bo`lishiga nisbatan retsessiv belgi
hisoblanadi. Belgilar mustaqil holda irsiylanadi. Qulog`ining pastki qismi teriga yopishgan , iyagi botiq
bo`lgan erkak bilan qulog`ining pastki qismi erkin, silliq iyakli ayolning nikohidan iyagi silliq bo`lgan va
qulog`ining pastki qismi teriga yopishgan o`g`il tug`ildi. Bu oilada silliq iyakli va qulog`ining pastki qismi
erkin bo`lgan bolaning tug`ilish ehtimoli; iyagi botiq bo`lgan farzandlarning tug`ilish ehtimoli necha foiz?
85.Odamda qulog`ining pastki qismi erkin bo`lishi qulog`ining pastki qisi teriga yopishgan bo`lishiga
nisbatan dominant, iyagining silliq bo`lishi esa iyagining botiq bo`lishiga nisbatan retsessiv belgi
hisoblanadi. Belgilar mustaqil holda irsiylanadi. Qulog`ining pastki qismi teriga yopishgan , iyagi botiq
bo`lgan erkak bilan qulog`ining pastki qismi erkin, silliq iyakli ayolning nikohidan iyagi silliq bo`lgan va
qulog`ining pastki qismi teriga yopishgan o`g`il tug`ildi. Bu oilada a) botiq iyakli va qulog`ining pastki
qismi erkin bo`lgan bolaning tug`ilish ehtimolini toping? B) iyagi botiq bo`lgan farzandlarning orasida
nechta genotipik sinf uchraydi?
86.Tovuqlarda oddiy toj, gulsimon tojga nisbatan retsessiv, oyoqlarning pati bo`lishi pat bo`lmasligi ustidan
dominantlik qiladi. Toj gulsimonligi bo`yicha geterezigota va oyog`ida pati yo`q tovuq, har ikki belgisi
bo`yicha retsessiv bo`lgan xo`roz bilan chatishtirildi. Farzandlarning necha foizida onaning ikkala belgisi
ham irsiylanadi?
87.Nikohdagi ayolning ko`zi katta va qo`yko`z. Erkakning ko`zi kichik va havorangli. 2 ta farzanddan
birining ko`zi o`rtacha, qo`yko`z, ikkinchisining ko`zi kichik, havorangli. Erkak va ayol, ularning farzandlari
genotipini aniqlang?
88.O`g`il o`rtacha kattalikda, ko`z oralig`I ham o`rtacha bo`lgan erkak va ayoldan tug`ilgan 1-farzandnin
og`zi katta, ko`z oralig`I yaqin bo`ldi. Ikkinchisi va boshqa farzandlarning ko`z oralig`I va og`iz kattaligi
qanday bo`ladi?
89.Ko`zi katta, labi do`rdaydigan ayol va ko`zi kichik, labi yupqa erkak nikohidan labi o`rtacha qalinlikdam
ko`zi o`rtacha bo`lgan farzand tug`ildi. Ota-ona va farzandlarning genotipini aniqlang?
90.To`lqinsimon sochli, qora ko`zli ayol ko`k ko`zli, to`lqinsimon sochli erkakka turmushga chiqdi. 1-
farzandi ko`k ko`zli, jingalak sochli bo`lib tug`ildi. Bu oilada keying farzand qora ko`zli, tekis sochli bo`lib
tug`ilishi mumkinmi?
91. To`lqinsimon sochli, og`zi o`rtacha kattalikda, ko`z oralig`I ham o`rtacha bo`lgan erkak va ayol
nikohidan jingalak sochli, ko`zlar oralig`I uzoq, og`iz kattaligi kichik farzand tug`ildi. Keyingi farzandlar
fenotipini aniqlang?
92.Maymunjon gulining kosachasinng shakli normal bo`lishi chala dominant gen, bargsimon shakli esa
genning retsessiv alleli hisoblanadi. Geterezigotalarda kosachalar shakli o`rtacha bo`ladi. Maymunjon
53
poyasining tukli bo`lishi tuksiz bo`lishi ustidan dominantlik qiladi. Bu genlar bir-biriga birikmagan holda
irsiylanadi. Ikki belgisi bo`yicha geterezigotalar o`zaro chatishtirilsa fenotip bo`yicha qanday ajralish
namoyon bo`ladi?
93.Odamlarda qora soch malla soch ustidan, sepkillilik sepkilsizlik ustidan dominantlik qiladi. Qora sochli
sepkilsiz ayol, malla sochli sepkilli yigit bilan turmush qurgan. Ushbu nikohdan qora sochli, sepkilli va
malla sochli, sepkilli farzandlar tug`ildi. Ota-ona genotipini aniqlang?
94.Tallasemiya autosoma orqali chala dominant belgi sifatida nasldan naslga o`tadi. Dominant
gomozigotalilar nobud bo`ladi, geterezigotalilarda kasallik yengil o`tadi. O`roqsimon anemiya retsessiv
holatlarda yashamaydi. Digeterezigotalilar avlodida farzandlarning necha % da o`roqsimon anemiya
namoyon bo`ladi?
95.Tallasemiya autosoma orqali chala dominant belgi sifatida nasldan naslga o`tadi. Dominant
gomozigotalilar nobud bo`ladi, geterezigotalilarda kasallik yengil o`tadi. O`roqsimon anemiya retsessiv
holatlarda yashamaydi. Digeterezigotalilar avlodida farzandlarning necha % da genotip ota-onaga o`xshash
bo`ladi?
96. Tallasemiya autosoma orqali chala dominant belgi sifatida nasldan naslga o`tadi. Dominant
gomozigotalilar nobud bo`ladi, geterezigotalilarda kasallik yengil o`tadi. O`roqsimon anemiya retsessiv
holatlarda yashamaydi. Digeterezigotalilar avlodida farzandlarning necha % I nobud bo`ladi?
97. Tallasemiya autosoma orqali chala dominant belgi sifatida nasldan naslga o`tadi. Dominant
gomozigotalilar nobud bo`ladi, geterezigotalilarda kasallik yengil o`tadi. O`roqsimon anemiya retsessiv
holatlarda yashamaydi. Digeterezigotalilar avlodida farzandlarning necha % ida tallasemiyaning yengil
formasi namoyon bo`ladi?
98.Qo`ng`irk o`zli(dominant), chapaqay (retsessiv) yigit ko`k ko`zli, o`naqay qizga uylanganda ulardan ko`k
ko`zli, chapaqay bola tug`ilgan. Bola va ota-onalarning genotipini aniqlang?
99.Shapko`rlik (dominant), chapaqay (retsessiv) erkak har ikkala belgisi bo`yicha sog`lom ayolga uylangan.
Oilada ikki bola tug`ilgan, ularning bittasi ikkala belgi bo`yicha sog`lom, ikkinchisi shapko`r va chapaqay.
Ota-onalar va bolalarning genotipini aniqlang?
100. Odamlarda polidaktiliya va o`naqaylik dominant belgilardir. Ota 6 barmoqli chapaqay, ona har ikkal
belgi bo`yicha sog`lom oiladan chapaqay va barmoqlari soni normal bola tug`ildi. Bu oilada yana qanday
fenotipli bolalar tug`ilishi mumkin?
101.Jingalak va qora sochli (har ikkala belgi dominant) ota-onalardan jingalak, malla sochli bola tug`ildi.
Ota-onalar genotipini aniqlang?
102.No`xatning uzun poyali, oq gultojibargli formasi kalta poyali, qizil gultojibargli formasi bilan
chatishtirildi. Bunda F
1
da 120 ta uzun poyali, qizil gulli o`simlik olindi. F
2
da hosil bo`lgan 720 ta
o`simlikdan nechtasi uzun poyali, qizil gultojibargli?
103.Itlarda jun rangining qora bo`lishi jigarrang bo`lishi ustidan, kalta bo`lishi uzun bo`lishi ustidan to`liq
dominantlik qiladi. Har ikkala belgisining rivojlanishini ta`minlovchi genlar boshqa-boshqa xromosomalarda
joylashgan. Agar digeterezigotali qora va kalta junli itlar o`zaro chatishtirilganda keying avlodda olingan
kuchukchalarning necha foizi qora va kalta junli bo`ladi?
104.Sulida normal bo`ylik- balandlikdan, ertapisharlik- kechpisharlikdan ustunlik qiladi. Bu belgilarni
yuzaga keltiruvchi genlar har xil xromosomalarda joylashgan: ertapishar, normal bo`yli sulini o`zaro
chatishtirilganda 22372 ta o`simlik olingan. Ulardan 5593 atsi baland bo`yli va xuddi shunchasi kechpishar
bo`lgan. Hosil bo`lgan o`simliklar orasida nechtasi baland bo`yli va xuddi shunchasi kechpishar bo`lgan.
Hosil bo`lgan o`simliklar orasida nechtasi baland bo`yli, kechpisharligini aniqlang?
54
105.Qoramollarda shoxsizlik geni shoxsizlik geni ustidan, junining qora bo`lishi qizil rangda bo`lishi ustidan
dominantlik qiladi. Bu berilgan 2 juft belgi har xil xromosomalarda joylashgan. Naslchilik xo`jaligida bir
necha yillar davomida qora, shoxsiz sigir, qora, shoxsiz buqalar bilan chatishtirilishi natijasida olingan 896 ta
buzoqlardan, 504 tasi qora, shoxsiz, 168 tasi qizil, shoxsiz bo`lgan. Olingan buzoqlar orasida qanchasi shoxli
va qanchasi qizil rangda ekanligini aniqlang?
106. Qoramollarda shoxsizlik geni shoxsizlik geni ustidan, junining qora bo`lishi qizil rangda bo`lishi
ustidan dominantlik qiladi. Bu berilgan 2 juft belgi har xil xromosomalarda joylashgan. Naslchilik
xo`jaligida mavjud 1000 ta shoxli, qizil sigirlardan 984 ta nasl olingan. Shulardan 492 tasi qizil, 492 tasi
shoxsiz, 492 tasi shoxli ekanligi aniqlandi. Olingan avloddan nechtasi genotip va fenotip jihatdan
chatishtirilgan buqalarga o`xshaydi?
107.Har ikkala belgisi bo`yicha geterezigota qora ko`zli va besh barmoqli erkak ( lekin yoshligida ortiqcha
barmog`I olib tashlangan) ko`k ko`zli, 5 barmoqli ayolga uylangan. Ushbu nikohdan ko`k ko`zli va 6
barmoqli bola tug`ilishi ehtimoli qanday?
108.Glaukoma kasalligining br turi autosomalarda joylashgan gen (A) bilan, ikkinchi turi retsessiv autosoma
geni (b) bilan ifodalandi. Bu genlar bir-biriga birikmagan holda irsiylanadi. Qaysi chatishtirishda avlodda 7
ta glaucoma bilan kasallangan va 1ta sog`lom farzandlar tug`iladi?
109. Glaukoma kasalligining br turi autosomalarda joylashgan gen (A) bilan, ikkinchi turi retsessiv autosoma
geni (b) bilan ifodalandi. Bu genlar bir-biriga birikmagan holda irsiylanadi. Qaysi chatishtirishda avlodda 5
ta glaukoma bilan kasallangan va 3ta sog`lom farzandlar tug`iladi?
110.Odamlarda kar-soqovlik kasalligining 2 turi uchraydi va ular retsessiv autosoma bilan birikkan holda
irsiylanadi. U holda AaBb x AaBb genotipga ega ota-onalar avlodida fenotip bo`yicha qanday ajralish
kuzatiladi?
111. Odamlarda kar-soqovlik kasalligining 2 turi uchraydi va ular retsessiv autosoma bilan birikkan holda
irsiylanadi. Agar ota-onalar kar-soqovlik kasalligining bir turi bilan kasallangan, ikkinchi turi bo`yicha sog`
va geterezigotali bo`lsa, kar- soqov bolaning tug`ilish ehtimolini aniqlang?
112.Odamlarda kar-soqov bo`lishiga sababchi bo`lgan kasallik turlaridan biri retsessiv belgi sifatida
irsiylanadi. Podagra kasalligi dominant belgi bo`lib irsiylanadi. Bu ikki gen ham har xil xromosomalarda
joylashgan. Podagra kasalligiga moyilligi bo`lgan, lekin sog`lom, kar-soqov ayol, onasi kar-soqov, sog`lom,
otasi podogra bilan kasallangan, lekin nutqi ravon bo`lgan, o`zi har ikki belgi bo`yicha kasal bo`lgan erkak
oilasida a)podagra bo`yicha kasal; b)kar-soqovlik bo`yicha kasal bolalarning tug`ilish ehtimolini aniqlang?
113.Drozofila pashshalarida qanotining normal bo`lishi va ko`zining normal bo`lishi dominant belgilar
bo`lib, autosomalar orqali nasldan-naslga o`tadi. Birinchi avloddan olingan 488 ta pashshalardan 183 tasi
normal belgilarga ega bo`ldi.62 tasi qanotlari normal, ko`zlarining shakli esa qisqargan, 182 tasi esa ko`zlari
normal bo`lib, qanotlari kichraygan bo`lib chiqdi. 1)olingan avloddan qanchasi genotip bo`yicha ota-onaga
o`xshaydi? 2) qanchasi kichraygan qanotli va qanchasi normal ko`zli?
114.Albinizmning har xil irsiy shakllari bo`lib, ulardan biri qisman albinism –dominant tipda, ikkinchisi
to`liq albinism autosoma retsessiv tipda nasldan – naslga o`tadi. Agarda ota-onalardan birining genotipi
digeterezigotali bo`lib, qisman albinism bilan kasallangan, ikkinchisi to`liq albinism bilan kasallangan
bo`lib, uning avlodida qisman albinism hech qachon kuzatilmagan bo`lsa, shu oilada 1)qisman albinism
bo`yicha; 2) albinism bo`yicha sog`lom farzandlarning tug`ilish ehtimoli qanday?
115. Albinizmning har xil irsiy shakllari bo`lib, ulardan biri qisman albinism –dominant tipda, ikkinchisi
to`liq albinism autosoma retsessiv tipda nasldan – naslga o`tadi. Agarda ota-onalardan birining genotipi
digeterezigotali bo`lib, qisman albinism bilan kasallangan, ikkinchisi to`liq albinism bilan kasallangan
bo`lib, uning avlodida qisman albinism hech qachon kuzatilmagan bo`lsa, shu oilada 1)to`liq albinism
bo`yicha; 2)har ikkala turi bo`yicha kasallangan farzandlarning tug`ilish ehtimolini toping?
55
116.Itog`iz o`simligi gullarining shakli normal (ikki bo`lakka bo`lingan) va qo`shilgan bo`ladi. Ranglari
bo`yicha qizil, pushti va oq rangli bo`ladi. Ikkala juft belgini yuzaga chiqaruvchi genlar turli xil
xromosomalarda joylashgan bo`lib, normal shakl qo`shilgan shaklga nisbatan dominantlik qiladi. Pushti rang
esa qizil va oq gullarni chatishtirganda namoyon bo`ladi. Pushti rang, shakli ikkiga bo`lingan va har ikkala
belgisi geterezigotali itog`iz o`simliklari chatishtirilganda fenotipda qanday ajralish namoyon bo`ladi, nechta
fenotipik sinf hosil bo`ladi?
117. Itog`iz o`simligi gullarining shakli normal (ikki bo`lakka bo`lingan) va qo`shilgan bo`ladi. Ranglari
bo`yicha qizil, pushti va oq rangli bo`ladi. Ikkala juft belgini yuzaga chiqaruvchi genlar turli xil
xromosomalarda joylashgan bo`lib, normal shakl qo`shilgan shaklga nisbatan dominantlik qiladi. Pushti rang
esa qizil va oq gullarni chatishtirganda namoyon bo`ladi. Pushti rang, shakli ikkiga bo`lingan va har ikkala
belgisi geterezigotali itog`iz o`simliklari chatishtirilganda normal shaklga ega bo`lgan o`simliklarning necha
% I pushti gulli bo`ladi?
118.Go`za o`simligida hosil shoxi cheklanmagan va cheklangan tipda, tola rangi esa qo`ng`ir va oq bo`ladi.
Shoxning cheklanmagan tipda bo`lishligi cheklangan tipda bo`lishligi ustidan to`liq, tolaning qo`ng`ir rangda
bo`lishligi esa oq rang ustidan to`liqsiz dominantlik qiladi. Gomozigota cheklanmagan shoxlik, qo`ng`ir
tolali g`o`za o`simliklari cheklangan shoxli, oq tolali o`simliklari bilan chatishtirilganda, F
1
olingan
o`simliklarning hammasi cheklanmagan shoxli va tolasi novvotrang bo`ldi. F
1
o`simliklari o`z-o`ziga
chatishtirilib, keying avlod olinsa, ularning fenotipi qanday bo`ladi? Fenotipik sinflarning nisbatlarini
aniqlang?
119.Normal eshitadigan, birining sochi to`lqinsimon, ikkinchisining sochi silliq bo`lgan ota-onadan birinchi
farzand kar, silliq sochli, ikkinchisi normal eshitadigan, to`lqinsimon sochli bo`lib tug`ildi. Agar jingalak
soch silliq soch ustidan to`liqsiz dominantlik qilishi va karlik retsessiv belgi ekanligi ma`lum bo`lsa, shu
oilada keying farzandlarning kar, to`lqinsimon bo`lib tug`ilishi ehtimoli qanday?
120.Itlar yungining qora rangi jigarrang ustidan, kalta yungi uzun yungidan to`liq dominantlik qiladi. Ikkala
juft genlar har xil autosoma xromosomalarda joylashgan. Ovchi qora va kalta yungli itlarni ko`paytirish
maqsadida xuddi shunday fenotipli itlarni chatishtirgan. Lekin ularning avlodidagi kuchukchalarning ma`lum
qismigina qora, kalta yungli bo`lgan. Qolganlari esa qora uzun yungli yoki jigarrang uzun yungli bo`lgan.
Chatishtitirsh uchun olingan itlarning genotipini aniqlang. Chatishtirish uchun olingan itlarning genotipini
aniqlang. Ovchi itlari gomozigota qora, kalta junli ekanligini tekshirish uchun qanday chatishtirish o`tkazish
lozim
121.Katarakta va polidaktiliya autosoma dominant belgi. Lekin bu belgilar ba`zan birikmagan holda bo`lishi
mumkin. Ikki belgi belgi bo`yicha normal erkak onasidan katarakta, otasidan esa polidaktilya belgilarni
olgan ayolga uylandi. Shu oilada genotipi onasining genotipiga o`xshash bo`lgan farzandlarning tug`ilish
ehtimoli qanday?
122.Katarakta va polidaktiya autosoma dominant belgi. Lekin bu belgilar ba`zan birikmagan holda bo`lishi
mumkin. Erkak normal, ayol esa ikki belgi bo`yicha geterezigotali bo`lsa, farzandlarda bu belgilarning
rivojlanishi qanday bo`ladi?
123. Katarakta va polidaktiya autosoma dominant bo`lishi mumkin. Onalari katarakta bilan kasallangan,
otalari polidaktilyaga ega geterezigota erkak va ayoldan tug`ilgan farzandlarda bu belgilarning rivojlanishi
qanday bo`ladi?
124.Odamlarda qandli diabet va fenilketanuriya kasalliklari retsessiv autosoma tipda irsiylanadi. Qandli
diabet bilan kasallangan erkak, shu belgilari bo`yicha sog`lom ayol bilan turmush qurdi. Ularning
oilasida tug`ilishi mumkin bo`lgan farzandlardan biri diabet bilan, ikkinchisi esa birinchi belgi bo`yicha
sog`lom, ikkinchi belgisi bo`yicha fenilketanuriya bilan kasallangan. Tug`ilgan farzandlarning necha
foizi
a)genotipi otasiga o`xshash,
b)fenotipi onasiga o`xshash,
c)digomozigotali? J:a-25, b-37,5, c-25
56
125.Shaftoli mevasining tuklar bilan qoplanganligi (B) silliqligi (b) ustidan, meva eti oq rangda (C)
bo`lishi sariqligi(c) ustidan dominantlik qiladi. Tajribada ikki belgisi bo`yicha geterozigotali o`simlik
bilan tukli oq mevali o`simlik chatishtirilgan. Avlodda olingan 96 ta o`simlikdan 75%ining mevasi tukli
va rangi oq, 25%ining mevasi tukli va rangi sariq bo`lgan. Olingan o`simliklardan nechtasi belgi
bo`yicha gomozigotali dominant bo`ladi? J:24
126.Shaftoli mevasining tuklar bilan qoplanganligi (B) silliqligi (b) ustidan, meva eti oq rangda (C)
bo`lishi sariqligi(c) ustidan dominantlik qiladi. Tajribada ikki belgisi bo`yicha geterozigotali o`simlik
bilan tukli oq mevali o`simlik chatishtirilgan. Avlodda olingan 96 ta o`simlikdan 75%ining mevasi tukli
va rangi oq, 25%ining mevasi tukli va rangi sariq bo`lgan. Olingan o`simliklardan nechtasi gomozigota
dominant bo`ladi? J:12
127.Odamlarda qoshning sertuk bo`lishi, yuqori qovoqning osilgan bo`lishi, burunning katta bo`lishi
dominant belgi hisoblanadi. Agar qoshi sertuk, qovog`I normada, burni katta, genotip bo`yicha
gomozigota erkak siyrak qoshli, qovog`I osilgan va burni kichik gomozigotali ayolga uylansa, ularning
farzandlari orasida uchala belgi bo`yicha geterozigotali farzandlarning tug`ilish ehtimolini toping? J:100
128.Normal eshitadigan, birining sochi to`lqinsimon, ikkinchisining sochi silliq bo`lgan ota-onadan 1-
farzand kar, silliq sochli, ikkinchisi normal eshitadigan, to`lqinsimon sochli bo`lib tug`ildi. Agar jingalak
soch silliq soch ustidan to`liqsiz dominantlik qilishi va karlik retsessiv belgi ekanligi ma`lum bo`lsa, shu
oilada jingalak sochli farzandlarning necha % sog`lom bo`ladi?
129.Normal kiprikli, qalin labli erkak va uzun kiprikli, yupqa labli ayoldan tug`ilgan birinchi farzand uzun
kiprikli, qalin labli bo`ldi, keying farzandlar orasida uzun kiprikli yupqa labli, normal kiprikli, yupqa labli
farzandlarning tug`ilishi mumkinmi?
130.Polidaktiliya, jingalak sochli yigit bilan barmoqlari soni normal, sochi to`lqinsimon bo`lgan qiz
nikohidan barmoqlari soni normal, jingalak sochli farzand tug`ildi. Shu oilada polidaktiliya bilan kasallangan
farzandlarning necha % I to`lqinsimon bo`ladi?
131.Nikohdagi ayolning ko`zi katta va qo`yko`z. Erkakning ko`zi kichik va havorangli. Ularning ikki
farzandidan birining ko`zi o`rtacha kattalikda bo`lib, rangi qo`yko`z, ikkinchisining ko`zi kichik, havorang.
Ko`zlari o`rtacha kattalikdagi farzandlarning necha %i qo`yko`z bo`ladi?
132. Og`zi o`rtacha kattalikda ko`z oraligi ham o`rtacha bo`lgan erkak va ayoldan tug`ilgan birinchi
farzandning og`zi katta ko`z oralig`I yaqin bo`ldi. Agra ko`z oralig`I o`rtasidagi masofaning uzoq bo`lishini
ta`minlovchi genning yaqinligini ta`minlovchi genga nisbatan to`liqsiz ustunlik qilshi ma`lum bo`lsa, shu
oilada oraliq belgilarga ega bo`lgan farzandlarning tug`ilish ehtimoli qanday?
133. Ko`zi katta, labi do`rdaygan ayol va ko`zi kichik, labi yupqa erkak nikohidan labi o`rtacha qalinlikda
ko`zi o`rtacha kattalikda bo`lgan farzand tug`ildi. Agar shu farzand xuddi onasiga o`xshagan qizga uylansa,
uning oilasida ko`zlari kichik bo`lgan farzandlarning tug`ilish ehtimolini aniqlang?
134.To`lqinsimon sochli, qora ko`zli ayol, ko`k ko`zli, to`lqinsimon sochli erkakka turmushga chiqdi.
Birinchi farzandi ko`k ko`zli, jingalak sochli bo`lib tug`ildi, bu oilada fenotipi otasiga o`xshash bo`lgan
farzandlarning tug`ilish ehtimoli qanday?
135.Pomidor o'simligida shoxlarning uzunligi bilan mevasining shaklini ifodalovchi gcnlar bitia xromosomada
joylashgan bo'lib to'liq birikkan holda irsilanadi. Seleksioner uzun poyali (H) va yumaloq mevali (D)
gomozigota pomidor bilan kalla poyali (h) va noksimon mcvali (d) pomidomi chaitishtirib. Fl da 110 ta . F2
1200 ta o'simlik yeitishtiirgan . a.) F2 da necha xil genotipik sinf yuzaga keladi? b) Fl da nechta kalta poyali
va noksimon mevali bo'ladi? a-3xil; b-300 ta
136.Maymunjon gulining kosachasining shakli normal bo'lishi chala dominant gen , bargsimon shakli esa
genning resessiv alleli bilan ifodalanadi. Geterozigolalarda kosachalar shakli o'rtacha bo'ladi.
Maymunjon poyasining tukli bo'lishi tuksiz usitidan dominanllik qiladi. Bu belgilar birikmagan holda
57
irsiylanadi. Ikki belgi bo'yicha geiterozigotalilar o'zaro chaitishtirilganda fenotip bo'yicha qanday nisbatda
ajralish nomoyon bo'ladi? 3:6:3:1:2:1
137.Sulida poyaning balandligi, kechpisharlik va zang zamburug'iga chidamsizlik poyaning normalligi.
ena pisharlik. zang zamburug'iga chidamlilik belgilariga nisbalan resessivdir. Baland poyali. kechpishar va
zang kasalligiga chidamsiz. so'li navi bilan barcha belgilari bo'yicha gomozigotali bo'lgan normal. enapishar.
zang kasalligiga chidamli navi bilan chalishtirilishi nalijasida olingan Fl duragaylar necha xil gameta hosil
qiladi? 8 xil
138. Sulida poyaning balandligi, kechpisharlik zang zamburug'iga chidamsizlik poyaning normalligi, erta
pisharlik belgilariga nisbatan resessivdir. Baland poyali kechpishar va zang kasalligiga chidamsiz. suli
navi bilan barcha belgilari bo'yicha gomozigotali bo'yi normal bo'lgan. enapishar. zang kasalligiga chidamli
navi bilan chaiishiirilishi nalijasida olingan Fl duragaylarni barcha belgilari dominant gomozigotali
"bo'lgan ota forma bilan chatishtirish natijasida avlodda 472 ta o'simlik olingan. Olingan o 'simliklar
orasida fenotipi Fl ga o'xshash o'simlik qancha bo'lishi mumkin? J: 472
139. Boshog`I qiltanoqsiz, qizil bo`lgan bug`doy navlari boshog`I qiltanoqli, oq navlar bilan
chatishtirilganda F
1
da olingan o`simliklar qiltanoqsiz va qizil boshoqli bo`lgan. F
2
da esa quyidagicha
ajralish namoyon bo`lgan: 159 ta qiltanoqsiz, qizil; 48 ta qiltanoqsiz, oq; 54 ta qiltanoqli, qizil; 16 ta
qiltanoqli, oq boshoqli o`simliklar olingan. F
2
o`simliklarning necha foizi geterezigotali? Tahliliy
chatishtirish o`tkazish uchun F
1
o`simliklarni qanday fenotipga ega bo`lgan o`simliklar bilan chatishtirish
kerak?
140. Sulida normal bo`ylik- balandlikdan, ertapisharlik- kechpisharlikdan ustunlik qiladi. Bu belgilarni
ifodalovchi genlar har xil xromosomalarda joylashgan. a) gomozigotali kechapishar, normal bo`yli suli
navini baland bo`yli, ertapishar navi bilan chatishtirish natijasida olingan duragaylar qanday belgilarga ega
bo`ladilar;
b) F
1
duragaylarni o`zaro chatishtirishdan olingan avlod orasida baland bo`yli, ertapishar o`simliklar necha
foizni tashkil etadi;
d)ertapishar, normal bo`yli sulini o`zaro chatishtirganda 22372 ta o`simlik olingan. Ulardan 5593 tasi baland
bo`yli va xuddi shunchasi kechpishar bo`lgan. Hosil bo`lgan o`simliklar orasida nechtasi baland bo`yli,
kechpisharligini aniqlang?
141.Odamlarda terisining rangi ikki xil gen bilan belgilanadi. AABB genotipli odamlarning terisi qora,
aabb genotipli odamlarniki oq bo`ladi. Genotipda uchta dominant gen bo`lsa, qoramtir, 2 ta bo`lsa,
oraliq, 1 ta bo`lsa oqish bo`ladi. Terisi oraliq rangdagi digeterozigotali ayol va erkak turmushidan terisi
qoramtir rangli farzandlar tug`ilish ehtimolini necha foiz?J:25
142.Odamlarda terisining rangi ikki xil gen bilan belgilanadi. AABB genotipli odamlarning terisi qora,
aabb genotipli odamlarniki oq bo`ladi. Genotipda uchta dominant gen bo`lsa, qoramtir, 2 ta bo`lsa,
oraliq, 1 ta bo`lsa oqish bo`ladi. Terisi oraliq rangdagi digeterozigotali ayol va erkak turmushidan terisi
oq rangli farzandlar tug`ilish ehtimolini necha foiz? J:6,25
143.Qoramtir, jingalak sochli, faqat birinchi belgisi bo`yicha geterezigotali ayol qoramtir, silliq sochli, lekn
1-belgisi bo`yicha geterezigotali yigit bilan turmush qurgan. Ushbu oilada tug`iladigan farzandlarning
fenotip va genotiplarini aniqlang? (siiliq soch retsessiv)
144. Har ikkal belgisi bo`yicha geterezigota, kulrang, uzun qanotli urg`ochi pashsha, qora rangli, kalta
qanotli erkak drozifila bilan chatishtirildi. Ushbu chatishtirish natijasida paydo bo`ladigan naslning fenotipi
va genotipi qanday bo`ladi?
145. Har ikkala belgisi bo`yicha geterezigota qora ko`zli va besh barmoqli erkak(lekin yoshligida ortiqcha
barmogi` olib tashlangan) ko`k ko`zli, 5 barmoqli ayolga uylangan. Ushbu nikohdan ko`k ko`zli va 6
barmoqli bola tug`ilishi ehtimoli qanday?
58
146.Otasi ham, onasi ham qora, jingalak sochli oilada malla, silliq sochli bola tug`ildi. Ota-ona va bolaning
genotipini aniqlang?
147.Otasi shapko`r(geterozigota), onasi polidaktiliya bilan kasallangan sog` qiz otasi shapko`r va
polidaktiliya bilan kasallangan, onasi sog` yigitga turmushga chiqdi. Yigit shapko`rlik bilan, uning ukasi
polidaktiliya bilan kasallangan. Yigit va qizning genotipini toping. J:AaBb x aabb
148.Otasi shapko`r(geterozigota), onasi polidaktiliya bilan kasallangan sog` qiz otasi shapko`r va
polidaktiliya bilan kasallangan, onasi sog` yigitga turmushga chiqdi. Yigit shapko`rlik bilan, uning ukasi
polidaktiliya bilan kasallangan. Shu oilada tug`iladigan farzandlarning necha foizi sog`, necha foizi
shapko`r bo`lishi mumkin? J:25 % sog`, 50% shapko`r
149.Paxmoq junli, oq quyon bilan paxmoq junli, qora quyon chatishtirilganda 1 ta oq, silliq junli quyon
olingan. Masalada berilgan ma`lumotlarga ko`ra ota-onasining genotipini aniqlash mumkinmi?
150.Pomidor o`simligida shoxlarining uzunligi bilan mevasining shaklini ifodalovchi genlar birikkan bo`lib,
bir xromosomada joylashgan. Seleksioner uzun poyali (H) va yumaloq mevali (P) gomozigota pomidor bilan
kalta poyali (h) va noksimon mevali (p) pomidorni chatishtirib, F
1
da 110 ta, F
2
da 1200 ta o`simlik
yetishtirilgan: a)F
2
da uzun poyali va yumaloq mevalisi nechta? b)F
1
da necha xil gameta hosil bo`ladi? c)F
2
da necha xil genotipik sinf hosil bo`ladi? d)F
2
da necha o`simlik kalta poyali noksimon mevali bo`ladi?
J:a)F
2
da 900 ta, b)F1
2 xil c)F
2
da 3 xil d)F
2
da 400 ta
151.Xitoy primulasi gulining ustunchasi va og`izchasi rangini belgilovchi genlar bitta xromosomada
joylashgan. Gul ustunchasining qisqaligi(L) dominant, uzunligi (l)retsessiv, ustuncha og`izchasining yashil
rangi (Rs) qizil rangi (rs) ustidan dominantlik qiladi. Tajribada ustunchasi qisqa gomozigota, og`izchasi qizil
bo`lgan o`simlik uzun ustunchali yashil og`izchali o`simlik bilan chatishtirilib, F
1
da 1000 ta, F
2
da 990 ta
duragay olingan: a)F
1
da necha xil gameta hosil bo`ladi? b)F
2
necha o`simlik qisqa ustunchali va yashil
og`izchali bo`ladi? c)F
2
da necha xil genotip hosil bo`ladi?
J:a-2 b-495 c-3
152.Drozofila meva pashshasida tananing qora rangi b, qanotining kaltaligi vg retsessiv, tanasining
kulrangligi b
+
va qanotining normalligi vg
+
dominant belgi hisoblanadi. Kulrang tanali, normal qanotli
gomozigota urg`ochi drozofila, qora tanali, kalta qanotli erkak drozofila bilan chatishtirilgan. F
2
dagi
drozofilalarning 269 tasi kulrang tanali, normal qanotli, 87 tasi qora tanali, kalta qanotli bo`lgan. Ota-
onaning fenotipini aniqlang?J: ota-ona: kulrang tana, normal qanot; qora tana, kalta qanot
149.Agar ikki belgisi bilan farq qiluvchi ikki organizm o`zaro chatishitirilgandan so`ng F
2
da fenotipik nisbat
15:1 bo`lsa, ushbu chatishrishda F
2
dagi avlodning necha foizi genotip jihatdan birinchi avlod duragaylariga
o`xshash bo`ladi? J:
153.Fetnilketanuriya yangi tug`ilgan chaqaloqlarning 10 000 tasidan bittasida, albinism esa 10 000 – 200000
tasidan bittasida uchraydi. Ota genotipida har ikkala genning ham faqat bittasi dominant holatda, ona
genotipida esa bu genlarning ikkisi ham dominant gomozigota holatda bo`lsa, bu oilada tug`ilishi mumkin
bo`lgan farzandlarning necha foizi fenotip jihatdan otasiga o`xshash bo`ladi?
154.Odamda kariyesga moyillik sog`lom tishlarga nisbatan dominant holda irsiylanadi. Onasi kariyes bilan
kasallangan (gomozigota), otasi polidaktiliya (gomozigota) qiz otasi kariyes bilan kasallangan, polidaktiliya
(digomozigota) onasi sog` yigitga turmushga chiqdi. Shu oilada tug`iladigan farzandlarning necha foizining:
a)genotipi otasiga o`xshash; b)genotipi onasiga o`xshash; c-polidaktiliya mutatsiyasi sodir bo`lgan;
d)polidaktiliya mutatsiyasi kuzatilmaydi
155. Odamda shapko`rlik normal ko`rishga nisbatan dominant holda irsiylanadi. Onasi shapko`rlik bilan
kasallangan (gomozigota), otasi polidaktiliya(gomozigota) qiz otasi shapko`r, polidaktiliya
(digomozigota) onasi sog` yigitga turmushga chiqdi. Qizning va yigitning ota-onalarining genotiplari
hosil qiladigan gametalar sonini toping? J:qizning ota-onasidan 2 ta, yigitnikidan ham 2 ta
59
156. Odamda shapko`rlik normal ko`rishga nisbatan dominant holda irsiylanadi. Onasi shapko`rlik bilan
kasallangan (gomozigota), otasi polidaktiliya(gomozigota) qiz otasi shapko`r, polidaktiliya
(digomozigota) onasi sog` yigitga turmushga chiqdi. Qizning va yigitning ota-onalarinig genotiplari
hosil qiladigan gametalar nisbatini toping? J:1:1
157. Odamda shapko`rlik normal ko`rishga nisbatan dominant holda irsiylanadi. Onasi shapko`rlik bilan
kasallangan (gomozigota), otasi polidaktiliya(gomozigota) qiz otasi shapko`r, polidaktiliya
(digomozigota) onasi sog` yigitga turmushga chiqdi. Shu oilada tug`iladigan farzandlarning necha
foizining (c) genotipi otasiga o`xshash; (d)genotipi onasiga o`xshash; (e) polidaktiliya mutatsiyasi
kuzatilgan; (f) polidaktiliya mutatsiyasi kuzatilmagan? J: c-25, d-25, e-75, f-25
158. Odamda shapko`rlik normal ko`rishga nisbatan dominant holda irsiylanadi. Onasi shapko`rlik bilan
kasallangan (gomozigota), otasi polidaktiliya(gomozigota) qiz otasi shapko`r, polidaktiliya
(digomozigota) onasi sog` yigitga turmushga chiqdi. Shu oilada tug`iladigan genotipi otasiga o`xshash;
genotipi onasiga o`xshash; polidaktiliya mutatsiyasi kuzatilgan; polidaktiliya mutatsiyasi kuzatilmagan
farzandlarning foizlari nisbatlari nechaga teng? J: 1:1:3:1
159.Odamning normal eshitish qobiliyati D va E allelmas dominant genlarning o`zaro ta`siri bilan
belgilanadi (D-chig`anoq rivojlanishi, E-eshitish nervi rivojlanishini belgilaydi). Har ikkala genlar
bo`yicha dominant gomozigotalar (DDEE) yoki geterezigotalar (DdEe)da eshitish qobiliyati normal
rivojlanadi. Agar ikkita allelmas genlarning bittasi retsessiv gomozigota holida kelsa(DDee va ddEE),
karlik kasalligi kuzatiladi. Chig`anog`i va eshitish nervi normal rivojlangan erkak va chig`anog`i normal
rivojlangan, eshitish nervi rivojlanmagan ayol bilan turmush qurdi. Ularning farzandlarning 2 xil
genotipda uchrashi ehtimoli 25 % ni, boshqa genotiplarda uchrash ehtimoli esa 12,5%ni tahkil etsa, bu
oilada tug`iladigan farzandlarning necha foizining eshitish nervi rivojlanmagan?
Do'stlaringiz bilan baham: |