O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta masus ta’lim vazirligi o’zbekiston respublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi o’rta professional ta’limning

Download 11 Mb. bet 116/272 Sana 12.04.2022 Hajmi 11 Mb. #545120

Bog'liq
Математик тасав.шакл.Мажмуа

Bu sahifa navigatsiya:

• 1-ILOVA Mavzu

3-bosqich. Yakuniy (10 daq.)	Mashg’ulot yakuni: Faol o’quvchilarni baholaydi va rag’batlantiradi Uyga vazifani berilishi: Kelgusi mashg’ulotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yo’riqnoma beradi
Baholari bilan tanishadilar Topshiriqlarni yozib oladilar

1-ILOVA
Mavzu: Kichik guruh yoshidagi bolalarni tevarak-atrofga mo’ljal olishga o’rgatish.
Tayanch so`zlar va iboralar: bitta, ko`p, predmet, atrof, buum, son-sanoq
R E J A
1.Kichik guruh yoshidagi bolalarda alohida predmetlardan guruh hosil qilish.
2. Tevarak atrofda turgan bitta va ko`p predmetlarni topa olish.
3. Didaktik vaziyatlrni yaratish.
Bolalar dastlab narsalaming ikki guruhini taqqoslash asosida miqdoriy nisbatlar: tengliktengsizlik bilan tanishtiriladi. Kichkintoylar diqqati bir guruhdagi narsalarni boshqa g u ru h dagi narsalarni, taqqoslanayotgan guruhlam ing qaysi birida narsalar k o ‘p va qaysisida karnligini yoki h a r ikkala guruhda ham babbaravarligini aniqlashga qaratiladi.
N arsalarning ikki yig‘indisini taqqoslash bolalarning „qancha b o ‘lsa, s h u n c h a “ , „bab-baravar“ , „o rtiq ", ,,kam “ iboralarining m a ’nosini anglab olishlariga yordam beradi. A w al ularga amaliy taqqoslashning eng oddiy usuli—narsalami namunaviy rasmlari ustiga q o ‘yish usuli o ‘rgatiladi. Bunday rasmdagi tasvir kichkintoylarga tasvim ing h a r bir elem entini ajrata olishni va uning chegaralarini k o ‘ra bilishni o ‘rgatishga yordam beradi. 37 Bolalarni m ashq qildirish u c h u n narsalarning rasmlari birbiridan
baravar uzoqlikda q ato r qilib terib q o ‘yilgan k o ‘rgazmalardan foydalaniladi. Bolalarning to ‘plamlardagi narsalar sonini idrok etib, tajribalarini oshirib borishlari m uhim ahamiyatga ega, shuning uchun ko‘rgazmalarda 3 tadan 5 tagacha narsa tasvirlangan boNishi kerak. Bu mashg‘ulotlarda har bir bola ikkita ko‘rgazma bilan ishlaydi. U h ar qaysi ko‘rgazmaga o ‘y in ch o q lam in g 2 turini navbatm anavbat
joylashtiradi. Kichkintoylarga o ‘yinchoqlar qutichada (yoki likobchada) beriladi. Bu o ‘yinchoqlar bolaga kerak b o ‘lganidan ortiq boMishi kerak. Masalan, agar k o ‘rgazm ada 4 ta q o ‘ziqorinchaning rasmi b o ‘lsa, qutichaga kam ida 6-7 d o n a q o ‘ziqorin solib
beriladi. Bolalar kartochkada nechta rasm chizilgan b o ‘lsa, ulaming ustiga shuncha narsa q o ‘shishni o ‘rganishlari kerak. Pedagog (tarbiyachi) m ashg‘ulotning birinchi qism ida yig‘ma tasmalarga asosiy e ’tibor bolalarning ustm a-ust q o ‘yish usulini
bilib olishlariga qaratiladi. Bolaga o ‘yinchoq yoki rasmlarni qanday q o ‘yganligini aytib berishini taklif qilish foydalidir.
Ikkinchi m ashg‘ulotda bolalar o g ‘zaki k o ‘rsatma b o ‘yicha ish qiladilar.Awal ularga birinchi mashg‘ulotda ishlatgan o ‘yinchoqlarining biror tu rid an foydalanish so ‘ngra esa bu o ‘yinchoqlarni boshqalari bilan almashtirish tavsiya etiladi. T asm alarni ustiga q o ‘yish usuli bolalarga 2-3 m a s h g ‘ulot davom ida o ‘rgatiladi. S h u n d an so‘ng bolalarga tasm alarni ustiga q o ‘yish usuli yordam ida bir t o ‘plam elem entlari bilan boshqa bir t o ‘plam elementlarini taqqoslash o ‘rgatila boshlanadi.
M ashg‘ulotlarda k o ‘rgazm alar didaktik m aterial vazifasini bajaradi. Tasmalarning birida bir-biridan bir xil uzoqlikda joylashgan predm etlar yoki geom etrik figuralar (3-5 d o n a )d a n foydalaniladi. P re d m e tla r (a rc h a la r, q o ‘z iq o rin c h a la r, k o ‘rg az m ala r va hokazolar) ning tekislikdagi rangli tasviridan, hajmli kichkina o ‘y in ch o q lard an va g e o m etrik figuralar (doiralar, kvadratlar, u c h b u rc h a k la r)n in g m o d e lla rid a n ta r q a tm a m aterial sifatida foydalaniladi.
Ba’zi kichkintoylar ko ‘rgazmalardagi rasmlarning qanday jo y lashganligini bilishga qiynaladilar. U lar rasmlar o ‘rtasidagi oraliqni g o ‘yo ko‘rmaydilar. Bunday bolalarga k o ‘rgazmalarni katakchalarga ajratib berish m aqsadga muvofiqdir. S hunda pred m etn in g har bir rasmi alohida katakcha ichida joylashgan b o ‘ladi, uning ostida esa rasmsiz katak b o ‘ladi. Yuqori doskadagi h a r bir rasm dan pastkidoskaga ko‘rsatkich o ‘tkiizilgan k o ‘rgazmalami ham berish mumkin. K o ‘rsatkichlar kichkintoylarning predm etlarni k o ‘rgazmalardagi rasmlar bilan taqqoslashlariga yordam beradi.
Bolalar ustiga q o ‘yish usulidan foydalanganlarida, ular p red m etlarning rasmlarini faqat bir-biridan farq qiladilar va ustini bekitadilar. Endi topshiriq murakkablashadi: predm etlarni rasmlar ostiga aniq q o ‘yish, ular o ‘rtasidagi oraliqni (ya’ni, ulam ing fazoviy joylashuvini) q a t’iy hisobga olish kerak.
Bolalarni yoniga q o ‘yish usuli bilan tanishtirishdan oldin ularga o ‘yinchoqlar (rasmlar)ni k o ‘rgazmalardagi rasm lar ustiga q o ‘yish taklif qilinadi. Bunday qilish ish-harakatning yangi usulini ilgari o ‘zlashtirilgan usul bilan bog‘lash im konini beradi.
Pedagog (tarbiyachi) bolalarning rasm lar q a n ch a b o ‘lsa, ularning ustiga shuncha predm et q o ‘yganliklarini aniqlagach, yangi usulni namoyish qiladi. U narsalar rasmlarini birin-ketin olib, pastki doska ustiga joylashtiradi va b olalar e ’tiborini h a r bir
predm etning yuqori doskadagi narsa rasmi ustiga aniq q o ‘yilishiga jalb etadi. („Sariq q o ‘2:iqorinchani qizil q o ‘ziqorincha ostiga, yana b ir q o ‘z iq o r in c h a n i b o s h q a s in in g o stig a , b itta s in in g tagiga boshqasini q o ‘yaman. .“ , ular orasida bir xil uzoqlikdagi masofa— darcha qoladi.)
Oxirida pastki doskada q a n c h a narsa b o ‘lsa, yuqori doskada ham sh u n ch a narsa borligi aniqlanadi. Pedagog (tarbiyachi) bu narsalarni bir-biriga taqqoslash jarayonini namoyish qilayotgandek b o ‘lib, yuqori va pastki doskadagi narsalarni navbatm a-navbat
k o ‘rsatib, narsa qatorlari ustidan q o ‘lini yurgizib chiqadi.
K o‘rsatishni takrorlab, kichkintoylarga narsalarni o ‘ng q o ‘l bilan olish va ularni ch ap d an o ‘ngga qarab birini ikkinchisi ostiga aniq q o ‘yib chiqish kerakligi eslatib o ‘tiladi. Bolalar yuqori d o skadagi narsalarni pastki doskaga qayta terib chiqqanlaridan so‘ng,
ularga yuqori doskada q ancha narsa b o ‘lsa, pastki doskaga ham shuncha narsa (am m o endi boshqa narsalar) q o ‘yish topshirig‘I beriladi. Keyin yuqori doskada qa n ch a narsa b o ‘lsa, pastki doskada ham shuncha narsa b o r-y o ‘qligini tekshirib k o ‘rish taklif qilinadi. Buning u ch u n narsalarni rasm lar ustiga q o ‘yish kerak. Pedagog (tarbiyachi) bolalarni kimki xato qilsa, un d a ortiqcha narsa qoladi va uni hech qayerga q o ‘yib b o im a y d i, deb ogohlantiradi. Shunday qilib, ustiga q o ‘yish va y o n m a -y o n q o ‘yish usullari o ‘rtasida bog‘lanish vujudga keladi.
M atem atik tushunchalarni rivojlantirishda t o ‘g ‘ri k o ‘nikmalar hosil qilishga katta e ’tibor berish davom etadi. Pedagog (tarbiyachi)b o lalarn in g n arsalarn i q a n d a y y o n m a - y o n q o ‘y a y o tg an larin I kuzatib boradi va ularning xatolarini k o ‘rsatish bilan birga, bu xatolam ing sababini tushuntirib ham beradi. Ustiga q o ‘yish usuli o ‘rgatilayotgan vaqtdagidek ish davomida bolalarga o ‘z harakatlarini tushuntirib berishlari taklif qilinadi: „Sen nim a qilyapsan? D oirachalami qanday yonm a-yon q o ‘yyapsan?“ va hokazolar. Topshiriqni bajarib bo‘lganlaridan keyin ulardan nima ish qilganliklari va qanday qilganliklari, nechta narsani y o n m a-y o n q o ‘yganliklari haqida
gapirib berishlari so‘raladi: „M en d a q ancha o ‘yinchoq b o ‘lsa, m en shuncha q o ‘ziqorinchani qo'ydim . Men h ar bir o ‘yinchoq tagiga q o ‘ziqorincha q o ‘ydim “ .
Harakatni tushuntirish bilan birga olib borish va uning natijasini bayon qilish — bolalarning ham harakat usulini, h am shu harakat yordam ida o ‘m atiladigan miqdoriy nisbatlarni anglab olishlarining z a m r shartidir.
Ular narsalarning miqdoriy tengligini belgilash u ch u n „qancha bo ‘lsa, shuncha" iborasidan foydalanishni o ‘rganadi“lar. Taxminan ikkinchi m ash g ‘u lo td a n so ‘ng pedagog (tarbiyachi) „baravar" so‘zini q o ‘llay boshlaydi. Kichkintoylar har ikkala iborani (tushunchani) sekin-asta o ‘zlashtirib oladilar.
Narsalarning ikki yig‘indisini taqqoslash yuzasidan beriladigan xilm a-xil to p sh iriq lar „ b a ra v a r" , „ q a n c h a b o ‘lsa, s h u n c h a " , „ k o ‘p “ , „ k a m " nisbatlarining m a ’nosini tushuntirishga im kon beradi. Bolalar narsalarni birining ustiga ikkinchisini q o ‘yish yoki yo n m a-y o n q o ‘yish y o ‘li bilan bir-biriga solishtirib k o ‘rib, bu
predm etlar baravar yoki baravar emasligini, qaysi narsalar k o ‘p (kam ) ekanligini aniqlaydilar. H av o rang d o ira c h ala r kam m I (ko‘pm i) yoki qizil doirachalarm i Bolalarga stullar yetarm ikan? Qiz bolalarga olm alar yetarlimi? va hokazolar. 2-5 narsalardan iborat narsa yig‘indilari taqqoslab k o ‘riladi, ch u n k i bolalarda miqdoriy tarkib jihatidan turlicha b o ‘lgan g u ruhlam i idrok etish tajribasini orttirib borish m u h im aham iyatga ega.
Bir xil yoki h ar xil m iqdordagi narsalari b o ‘lgan g u ruhlam I bir-biriga taqqoslash mashqlari galma-gal bajariladi, bunda shunday g u m hlar taqqoslanadiki, ularning birida ikkinchisiga qaraganda bir narsa ortiq (kam ) b o ‘ladi (2 va 3; 3 va 3; 3 va 4; 4 va 4; 4 va 5 va hokazo). Bu m iqdoriy nisbatlarning farqini bilish k o ‘nikmasini o ‘stirishga yordam beradi.

Download 11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: