O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus

Qo’shimcha adabiyotlar

11. 
    Производство аммиачной селитры в агрегатах бльшой единичной мощности. Под. Редакцией Олевского В. М. –М.: Химия, 1990. -228 с.
    
12. 
    Позин М. Е. Руководство к практическим занятиям по технологии неорганических веществ. Учебное пособие для вузов. –Ленинград, «Химия», 1980, 148 С.
    
13. 
    Технология фосфата и комплексных удобрений. Под редакцией Эвенчика С.Д., Бродского А.А. Учебник для вужов. М.: Химия, 1987, 464 с.
    
14. 
    Позин М.Е., Зинюк Р.Ю. Физико-химические основы неорганической технологии. Учебное для вузов. Л.: Химия. 1985. 382 с.
    
15. 
    Позин М. Е. Технология минеральных удобрений. Учебник для вузов. 5-е изд., переработанное. –Л.: Химия. 1983, 336 с.
    

3. Internet saytlari

17. 
    www. texhology. ru
    
18. 
    www. texhology. ru
    
19. 
    www. ziyonet. uz
    
20. 
    www. google. uz
    
21. 
    www. wikipediya.uz
    
22. 
    www. chemport.uz
    
23. 
    www. bilim.uz
    
24. 
    www. gov.uz
    

ТАРҚАТМА МАТЕРИАЛЛАР

rasm. Digidrat usulda ekstraksya fosfr kislota ishlab chiqarish sxemasi:

1 — fosfatli xom ashyo uchun bunker; 2 — og‘irlik o‘lchovchi me’yorlagichi; 3 — ikki bankali ekstraktor; 4 — sulfat kislota yig‘gich; 5 — botirma nasoslar; 6 — sulfat kislota me’yorlagich; 7 — sirkulyasiyali botirma nasos; 8 — bug‘latgich; 9 — tomchi ushlagich; 10 — kondensator; 11 — barbotajli netrallagich; 12 — karusel vakuum-filtrning tarnovlari; 13 — separatorlar, 14 — filtrlash to‘qima regeneratsiya qilishda hosil bo‘luvchi suspenziyaning yig‘uvchi; 15, 16, 17 — birinchi (asosiy) filtrat uchun (15), aylanma fosfat kislota uchun (10), yuvindi filtrat uchun (17) barometrik yig‘gichlar;
Bug‘latilgan kislota

— EFK ni bug‘latish sxemasi.:
1 — bug‘latuvchi apparat; 2 – qizdiruvchi kamera; 3 — sirkulyasiya nasoslar; 4 — tomchi ushlagich; 5 — filtr gazlarini yuvuvchi absorber; 6 — H₂Si F₆ eritma uchun barometrik yig‘gich; 7 — yuza kondensatori; 8 — ikki bosqichli bug‘ ejektorlari; 9 — barometrik bak.

Rasm. Elektr pech.

1. Elektrod. 2. Elektrodni xarakatga keltiruvchi kurilma. 3. Ko‘taruvchi mexanizm. 4. Elektrodning ushlab turguchi. 5. Salnik. b. Suv sovutgichi. 7. Kopkok. 8. Futerovka. 9. Kobik. 10. Ferrosplav kotishmasi teshigi. 11. Pechning tubi. 12. SHlak tukuvchi teshik. 13. SHixta agdaruvchi teshik. 14. Svod. 15. Tokutkazuvchisim. 16. Kiskasim. 17. Transformator pechi.

Rasm 3. Superfosfat ishlab chikarish sxemasi.

1. 
   Fosforit uchun transportlar; 2. Bunker; 3. SHnekli ta’minlash; 4. CHumich elevator; 5, 9. SHneklar; 6. Ortikcha fosforit uchun teskari shnek; 7. Dozator bunkeri; 8. Dozator; 10. Aralashtirgich; 11. Ulchovchi dozatorning nazorat kiluvchi tarozisi; 12. Nazorat ulchamlari uchun bunker; 13. Sulfat kislotasi uchun sigim; 14. Kislota nasosi; 15. Kislota uchun bak; 16. Kislota aralashtirgich; 17. Suv uchun bak; 18. Mineral sulfat kislotasini suyuklantirganda ajralib chiqadigan azot oksidlari uchun ajratgich; 19. Kislota uchun konsentratsiya ulchagichi; 20. Kislota uchun tirkishli ulchagich; 21. Superfosfat kamerasi; 22. Frezer; 23. Kameradagi superfosfat uchun transporter; 24. Omborga superfosfatni sochuvchi moslama.
   

Rasm . Turtkamerali aralashtirgich.

1. Kamera. 2. Aralashtirgich. Z. Okib chikuvchi kamera. 4. Massani kirish teshigi. 5. Kopkok. b. Tusik (shiber).

Temir betondan kilingan kopkok xarakatsiz ichki trubaga (silindrga) urnatilgan. Kopkokga (5) chuyandan yasalgan tik xolatda tusik joylashgan (6). Tusik yordami bilan okayotgan massaning pishgan maxsulotdan ajratilib turiladi. Tusik yonida maxsulotni kesish uchun maxsus pichok (7) urnatilgan.

Rasm . Uzuluksiz ishlovchi superfosfat kamerasi.

1. Kameraning silindrik kobugi. 2.Silindrik truba. 3. Elektrmotor. 4. Reduktor. 5. Kameraningkopkogi. b. Tusik. 7. Pichok. 8. Massa tushish teshigi.

Rasm .
1. Fosforit bunkeri. 2. Tasmalik transportyor. 3. Aralashtirgich. 4. Fosfor kislotasi ulchovi. 5. Reaktorlar. b. Nasos. 7. BGS apparati. b. Uchok. 9, 14. siklonlar. 10. Elevator. 11. Elak. 12. Maydalovchi apparat. 13-Ammonizator. 14. Maydalovchi apparat.

Rasm. ITN apparati.
1. Reaksion kismning kobigi. 2. Reaksion stakan. 3. Ammiak kupiklagichi. 4. Azot kislotasining kupiklagichi. 5. Aylantiruvchi kurilma. b. Separatorning kobigi. 7. Kalpokli tarelka. 8. Elaksimon kaytargich.

Rasm. . Kombinatsiyalangan buglatish apparati.
1. Kobuktrubalik kismi. 2. Konsentrlovchi qism. Z. Turli teshik tarelkalar. 4. Issiklikberish uchun zmeeviklar. 5. Tozalovchi qism. b. Elaksimon tomchilarni kaytaruvchi. 7. Turli tarelkalar.

Rasm
1. Ammiak isitgich. 2. Nitrat kislota isitgich 3. ITN-reaktori. 4, 5. Doneytralizatorlar. b. Kombinatsiyalangan buglatish uskunasi. 7. Bug-xavo aralashamsini yuvish. 8, 18. Skrubberlar. 9. Gidravlik zatvor-doneytralizator. 10. Eritma filtri. 11. Eritma uchun bak. 12. Nasos. 13. Markazdan kochma nasos 14. Ammoniy nitrat eritmasi uchun bak. 15. Sikuvchi bak. 16. Akustik donalashtirish (granulyator). 17. Donalashtirish minorasi. 19, 22, Ventilyatorlar. 20. Tasmalik transporter. 21. Kaynovchi katlamdagi sovutgich. 23, 24. Xavo isitgichi. 25. Xavo xaydagich.

-rasm. Akustik donadorlagich:
1-korpusi; 2-soplo; 3- plastinka; 4-turli filtr; 5-teshikli tebranuvchi taglik.

Rasm. Ammoniy sulfatining saturator usuli bilan olish sxemasi.

1. Sulfat kislotasi baki. 2. Koks gazining isituvchi. 3. Saturator. 4. Kupiklagich (barbator). 5. Sirkulyasiya baki. 6. Kislota ushlagich. 7. Kristall kabul kilgich. 8. Kaytarma eritma kabul kilgich. 9. Sentrifuga. 10. Kaynovchi katlam kuritgichi. 11. Piridindan tozalangan eritma idishi. 12. Nordonlangan eritma idishi. 13. Kaytarma eritma idishi. 14, 15- № Nasoslar.

Rasm . Ammiak suvini olish sxemasi.

1. Yig‘uvchi baklar. 2 Nasos. 3. Kolonna. 4. Saqlovchi rezervuar. 5. Saqlovchi klapan.

Rasm Ammiakatlar ishlab chiqarish sxemasi.

1. 
   Reaktor; 2. Qattiq tuzni beruvchi transporter; 3. Nasos; 4. Sovutgich; 5. Yiguvchi bak; 6. Gidrozatvor.
   

Rasm. 20.
Suyuq faza 11-bosqich destilyasiyaga yuboriladi (55-61% karbamid, 4-5% karbamat ammoniy, 6-7% NH₃ va 28-35% suv) bo‘ladi ammiakning bo‘g‘lanishi va karbamat ammoniyning parchalanish qisobiga 110⁰S qadar soviydi, shuning uchun istigichda (13) yana 140-142⁰Sisitiladi, natijada karbamat ammoniy parchalanish, NH₃ va SO₂ ning xaydalishi tamom bo‘ladi. 70-72 % karbamidga ega bo‘lgan eritma separatordan (14) chiqib 90⁰S gacha sovitiladi tayyor maxsulotga ishlashga yuboriladi.
:

Rasm 21.
Buning uchun karbamid eritmasi ikki bosqichlik bug‘latish apparatida quyuqlashtiriladi
I-bosqichda 118-125⁰S da 92-95% gacha, II-bosqichda 135-140⁰S da 99,5-99,8% gacha qo‘yuqlashtiriladi. Qo‘yuqlashtirilgan karbamid eritmasi granullash minorasiga yuboriladi. Minorada qavo yordami bilan karbamid tomchisi sovitiladi va qotadi, sovitish jarayonining davomi (40-50⁰S gacha) minoraning ichiga joylashgan qaynovchi qatlam apparatida joriy qilinadi.
Kolonnada hosil bo‘lgan 30-31% li karbamid, 21-22% li ammoniy karbamat, 33-34% li ortiqcha ammiak va 16-17% suvdan iborat sintez suyuqlanmasi ikki bosqichli distillyasiyaga yuboriladi. Xar bir distillyasiya agregatining bosqichi uchta jihozdan iborat: rektifikatsiya kolonnalari, isitgichlar va separatorlar (4.1 — rasm). Kolonnadan chiqayotgan karbamid suyuqlanmasining bosimi 20 MPa dan 1,8-2,0 MPa gacha pasayadi va distillyasiya agregati 1-bosqich rektifikatsiya kolonnasining yuqorisiga tushadi.
Atmosferaga

4.3 - rasm. Donadorlangan karbamid olish sxemasi:

1 - karbamid eritmasi uchun idish (yig‘gich); 2 - press-filtr; 3,16 - baklar; 4 - birinchi bosqich bug‘latish jihozining isitish kamerasi; 5 - separator; 6 - bug‘langan eritma yig‘gich; 7 - yuza kondensatori; 8 – tomchi tutgich; 9 - vakuum-nasos; 10 - barometrik bak; 11 - ikkinchi bosqich rotorli bug‘latish jihozi; 12 — barometrik kondensator; 13 — bug‘ oqimli ejektor; 14 — donadorlash minorasi; 15 — donadorlagich; 17 — ventilyator; 18 — lentali transportyor; 19 — donachalarni qaynovchi qatlamda sovuggich; 20 - elevator; 22 - chang va yirik donachalarni baki; 23 -markazdan qochma nasos.

Rasm 23. Silvinitdan kaliy xloridni olish texnologik sxemasi

1. Bunker; 2. Transporter; 3. Avtomatik tarozi; 4. I shnekli erituvchi; 5. II shnekli erituvchi; 6. SHnekli aralashtiruvchi; 7. Trubkali isituvchi; 8. CHuktiruvchi-kuyuklashtiruvchi; 9. Loyka aralashmani aralashtiruvchi; 10. Nasos; 11. Tuz aralashmasini saklovchi bak; 12. Filtr; 13. Vakuum-kondensator; 15. Barometrik bak; 17. Barometrik kondensator; 18. Tomchiushlagich; 19. Vakuum nasos.


Rasm 24.

SAI kurilmasidan chikkan ammofos suspenziyasi tarkibida 55-56% suvi bulib kup korpuslik buglatish apparatiga yuboriladi. Bu apparatda 18-25%ga kadar kuyiltiriladi. 1-korpus vakuum, P-korpus atmosfera bosimida, SH-korpus esa bosim ostida ishlaydi.

Buglatilgan ya’ni kuyuklashtirilgan suspenziya 112-115°S xarorat bilan BGS apparatiga yuborilib, donalashtiriladi va kuritiladi. BGSga kelayotgan suspenziya suyuk bulgani sababli barabanga mayda maxsulotdan retur sifatida beriladi.
BGSning uchogida yokilgi issik gaz barabanga yuboriladi, gaz changdan tozalanib atmosferaga chikazib yuboriladi. Maxsulot esa elakda (7) elanib yirik fraksiyalar maydalagichda maydalanadi, elakdan utib ketgan mayda fraksiyasi retur sifatida BGSga yuboriladi. Zarrachalari 1-Zmm asosiy kismi maxsulot sifatida sovutiladi (9) va omborga junatiladi.


Rasm. 1. Korpus; 2. sovutuvchi kobuk; 3. val; 4. aralashtirgichning parragi; 5. tusik; 6. kopkok.


Rasm . Nitrofoska ishlab chikarish sxemasi.
1,23-tasma konveyerlar; 2-bunker; 3-shnek; 4,17-elevatorlar; 5-torozi-dozator; 6-parchalash reaktorlari; 7-ammiak bilan ishlash reaktorlari; 8-skrubber; 9-nasoslar; 10,25-ventilyatorlar; 11-yiguvchi bak; 12-oxircha; 13-suspenziya uchun bak; 14-suspenziya nasosi; 15-BGS apparati; 16-uchok; 18-elak; 19-maydalagich; 20-sovutuvchi baraban; 21-kushimcha bunker; 22-konditsirlash barabani; 24-siklonlar.


1- yig‘gich, 2 nasos, 3- absorbsion kolonna, 4- ombor, 5 - saqlovchi klapan