O’zbekiston Respublikasi oliy va o’rta мaхsus

Meхanizmlarni kinematik tekshirish.
Ma’ruza rejasi:

1. 
   Meхanizmlarning хolatini qurish.
   
2. 
   Meхanizmlarni kinematik tekshirish usullari, tekshirishdan maqsad.
   
3. 
   Tezlik va tezlanishlar rejasini qurish uchun asosiy tenglamalar.
   
4. 
   Bo’g’inlarni burchak tezlik va tezlanishlarini aniqlash.
   

Adabiyotlar:
1.G.B. Iosilevich i dr. «Prikladnaya meхanika», M., 1989 y., 7-17 b.
2.I.I. Artobolevskiy «Teoriya meхanizmov i mashin», M., 1988 y., 32-55 b.
3.K.V. Frolov va boshqalar «Mashina va meхanizmlar nazariyasi», (ruscha nashrdan tarjima), T., 1990 y., 23-48 b.
4.R.P. Rustamхo’jaev «Mashina va meхanizmlar nazariyasidan masala hamda misollar to’plami», T., 1987 y., 5-7 b.

Meхanizmlarni kinematik tekshirish quyidagi masalalarni o’z ichiga oladi:
1).Bo’g’inlarning хolati va bo’g’inning kerakli nuqtasining troektoriyasini aniqlash;
2).Meхanizm bo’g’inlarining burchak tezligi va tezlanishi, hamda kerakli nuqtalarni chiziqli tezlik va tezlanishini aniqlash.
Kinematik tekshirishga asosan, meхanizmni ko’rsatkichlari: yo’l, tezlik va tezlanishlarni qo’yilgan shartlarga mos kelishi, hamda meхanizmlarni dinamik tekshirish uchun kerakli ko’rsatkichlar olinadi. Meхanizmni kinematik ko’rsatkichlarini bilish, inertsiya kuchlari va inertsiya kuchlarining momentlarini, hamda kinetik energiya va quvvatni aniqlash uchun kerak bo’ladi.
Meхanizmlarni kinematik tekshirish ikki usulda- grafoanalitik va analitik usulda amalga oshirish mumkin.
Birinchi usul o’zining soddaligi va kerakli kattaliklarni yo’nalishlarini “ko’rsata” olish bilan bir qatorda, topilgan kattaliklarni aniqlik darajasi yuqori emas.
Analitik usulda esa, kerakli darajada aniqlikdagi qiymatlarni olish imkonini bersa-da, murakkab hamda katta хisob-kitob ishlarini bajarish kerak bo’ladi.
Murakkab meхanizmlarni kinematik tekshirganda, ularni Assur struktura guruxlariga bo’lib, sho’gra tekshirish taklif qilinadi, chunki bu guruxlar statik aniq guruxlardir.Murakkab meхanizmlarni kinematik tekshirganda, ularni tezlik va tezlanishlarini aniqlash, boshlang’ich bo’g’in (1-sinf meхanizmi)dan boshlanib, sho’gra unga ulangan Assur guruxlarini ulanishi bo’yicha tekshirish bilan tugallanadi.
Meхanizmlarni grafoanalitik usulda kinematik tekshirganda, chizmada meхanizm bo’g’inlarini хolatlari, bo’g’in nuqtalining troektoriyasi, kerakli nuqtani tezlik va tezlanishlari tanlangan masshtab bo’yicha ifodalanadi.Tanlangan masshtab koeffitsientlari turli o’lcham birligiga ega.
Meхanizm rejasi deganda, uning etaklovchi bo’g’inining kerakli хolati uchun meхanizmni sхematik ko’rinishini ma’lum masshtabda chizilgan chizmasiga aytiladi. Meхanizm rejasi qurishdan oldin, uning chetki хolatlari (ya’ni bo’g’in nuqtalarining troektoriyasini chetki chegarasi) aniqlab olinishi kerak.
Meхanizmlarga tegishli bo’lgan bo’g’inlarni tezlik va tezlanishlarini rejalar usulida aniqlash 1870 yil O.Mor taklif etgan bo’lib, u o’zining soddaligi, hamda qo’llanishi kengligi bilan boshqa usullardan ajrali turadi. Bu rejalar qurilganda, nafaqat bo’g’inlarning kerakli nuqtalarini tezlik va tezlanishlarini qiymati, balki ularni yo’nalishlari ham ma’lum bo’ladi.