O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

III Yakuniybosqich (5 daqiqa)	Mashg'ulot yakuni: Faol ishtirok etgan o'quvchilarni javoblarini izohlab baholaydi. Uyga vazifani berilishi: Kelgusi mashg'lotga vazifa va uni bajarish yuzasidan yo'riqnoma beradi. (6-ilova)
Baholari bilan tanishadilar. Topshiriqni yozib oladilar.

127

1-ILOVA
Mikrobiologiya” fanidan o’quvchilarning bilimini baholash mezoni.

T/r	Mezonlar	Baho
1	Olgan bilimlarini ishlab chiqarishda qo’llay oladigan,ushbu fanni boshqa fanlar bilan bog’lay oladigan,mustaqil ish va vazifalarini to’liq bajaradigan va yangilik kiritishga intilgan,har jixatdan boshqa o’quvchilarga o’rnak bo’ladigan	5
2	O’quv ko’rgazmali qurollardan foydalana oladigan,olgan bilimlarini xalq xo’jaligidagi o’rnini to’g’ri tushungan,mustaqil fikrlay oladigan,olgan bilimlarini tushuntirib bera oladigan	4
3	Darslarda 95 % gacha qatnashgan,ma’ruza matnni yozgan,o’quv qurollari to’liq bo’lgan,adabiyotlardan foydalanishni bilgan	3
4	Ta’lim standartlarida belgilangan bilim va ko’nikmalarni 55% dank am o’zlashtirgan o’quvchilar	2

Izoh: O’quv dasturining mantiqan tugallangan bo’limi bo’yicha o’quvchi albatta baholanadi va natijasi o’tish balidan 3 ball past bo’lganda qayta nazorat belgilanadi.

2-ILOVA

Slaydlarni namoyishi va mavzu bo'yicha asosiy nazariy holatlari

16-MAVZU. DON VA DON M AHSU LOT LARIN IN G .MIKROBIOLOGIYASI. YOG* VA MOYLAR
Rcja:

1. 
   Don massasi mikroflorasining paydo boiishi.
   
2. 
   Don massasi mikroflorasining tavsifi va turkumlanishi.
   
3. 
   Don massasi mikrofloralari hayot faoliyatiga
   

ta’sir qiladigan sharoitlar.

4. 
   Donning urug‘boplik va
   xususiyatlarining kamayishi
   
5. 
   Unni saqlash mikrobiologiyasi.
   
6. 
   Yog‘ va moylar mikrobiologiyasi.
   

xaridorgirlik

Don massasi mikroflorasining paydo bo'lishi. Maxsus sterillanmagan boshqa o‘simlik va hayvonat olami mahsulotlarida bo‘lgani singari don massasida har juda ko‘p mikroorganizmlar uchraydi. Tekshirishlar shuni ko'rsatadiki, 1 g donda bir nccha 10 mingdan 100 minggacha va hatto milliongacha turli mikroorganizmlar uchraydi.
0‘simlik rizosfcrasida, 1 g tuproqda 4 milliardga qadar mikroorganizmlar bo‘ladi. O'simlik ildizi orqali organik birikmalar ajralib chiqadi, ildiz tolalari o‘ladi. Ildiz, cpidcrmisning oMgan hujayralarini chiqarib tashlaydi. Bularning hammasi mikroorganizmlarning rivojlanishiga imkon beradi.

• 
  Don massasi mikroflorasining tavsifi va turkumlanishi. Don massasining tarkibida har-xil bakteriyalar, zamburugMar va achitqilar bo’lishi mumkin. Hayot tarzi va don massasiga ko rsatadigan ta'siriga qarab mikroorganizmlami quyidagicha turkumlash mumkin:
  

1. 
   Saprofitlar;
   
2. 
   Fitopatogcnlar;
   
3. 
   Patogenlar.
   

• 
  Don massasida asosiy mikroorganizmlami saprofitlar tashkil qiladi. Ular don va urug* laming yuza qismida uchrab don sifatini bclgilaydi.
  
• 
  Fitopatogenlar - esa o‘simlik va donning kasallanishiga olib keluvchi mikroorganizmlardir.
  
• 
  Patogenlar - don massasida uchrab hayvon va odam organizmiga ta'sir qiladi va kasalliklarga olib kcladi.
  

• Don massasi mikrofloralari hayot faoliyatiga ta’sir qiladigan sharoitlar. Don massasidagi mikroorganizmlarning hayot faoliyatiga quyidagi omillar ta’sir qiladi:

1. 
   Don massasi namligi;
   
2. 
   Don massasi harorati;
   
3. 
   Don massasining havo bilan ta’minlanishi;
   
4. 
   Don yuza qismining holati;
   

• 
  Aralashmalaming miqdori va tarkibi.
  
• 
  Mikroorganizmlarning 80-96% ini suv tashkil qiladi. Don massasining kritik namligi 0,5-1,0% miqdorga o‘zgarganda mikroorganizmlarning hayot faoliyati jadallashib kctadi.
  

Namlikni xush ko‘rishi bo‘yicha mikroorganizmlar 3 guruhga bo‘linadi:

1. 
   KserofitlarW= 14-16%;
   
2. 
   Mezofitlar W = 16-18%;
   
3. 
   Gidrofitlar W > 18 %.
   

• 
  Zamburug‘lar asosan kscrofitlarga taalluqlidir. Gidrofitlarga esa bakteriyalar va ayrim achitqilar misol bo‘ladi. Ularning hayot faoliyati don namligi 18% dan yuqori bo‘lganda kcskin rivojlanadi.
  

Mikroorganizmlar hayot faoliyatlarining haroratga bog‘liqligiga qarab 3 turga bo‘linadi:

1. 
   Psixrofillar (kam issiklikda t<20°C);
   
2. 
   Mezofillar (o'rtacha don harorati 20-40°C);
   
3. 
   Termofillar (t>40°C).
   

Psixrofil larga - zamburug'larkiradi.
Yuqoriharoratdarivojlanadiganmikroorganizmlar gabakteriyavaayrimachitqilarnimisolqilishmumki n.

• 
  Penisillum - mikroorganizmlar - 5°C haroratda ham yashashi mumkin. Bundan tashqari mikroorganizmlarning hayot faoliyatiga havo har kuchli ta'sir qiladi.
  

128

3-ILOVA

Nazorat savollari

1. 
   Don mikroflorasini q an day mikroorganizmlar tashkil qiladi?
   
2. 
   Non pishirishda qanday achitqilar ishlatiladi?
   
3. 
   Nonning qanday kasalliklari sizga ma’lum?
   
4. 
   Nonni saqlashda qanday usullardan foydalaniladi?
   
5. 
   Yormalarning mikroorganizmlar bilan zararlanish sabablarini keltiring.
   
6. 
   Unni qanday sharoitlarda saqlash kerak?
   
7. 
   Unda qanday mikroorganizmlar rivojlanishi mumkin?
   
8. 
   Yog‘ va moylarda qanday mikroorganizmlar rivojlanishi mumkin?
   

4-ILOVA
Kichik guruhlarda ishlash qoidasi

1. 
   O'quvchilar ishni bajarish uchun zarur bilim va malakalarga ega bo'lmog'i lozim.
   
2. 
   Guruhlarga aniq topshiriqlar berilmog'i lozim.
   
3. 
   Kichik guruh oldiga qo'yilgan topshiriqni bajarish uchun etarli vaqt ajratiladi.
   
4. 
   Guruhlardagi fikrlar chegaralanmaganligi va tayziqqa uchramasligi haqida ogohlantirilishi zarur
   
5. 
   Guruh ish natijalarini qanday taqdim etishini aniq bilishlari, oqituvchi ularga yo 'riqnoma berishi lozim.
   
6. 
   Nima bo'lganda ham muloqotda bo'ling, o'z fikringizni erkin namoyon eting.
   

Guruhlarga bo’lib topshiriq beradi va bajarganliklariga qarab baholanadi.



1-guruh

2-guruh

3-guruh

4-guruh

Guruhlar bildirgan fikrlarni keyingi guruhlar takrorlamasligi uchun diqqat bilan
eshitib, bir xil ma'lumotlarni o'chirib boradilar. Muammoni bahsga aylantirish kerak
emas. Ularni o'qituvchini o'zi asoslab xulosa yasashi va baholashi kerak.

129

5-ILOVA

Kichik guruhlarga berilgan topshiriqlar

Don va don mahsulotlari mikrobiologiyasi, yog‘ va moylar mikrobiologiyasini o’rganish

>	f	>	f	>	f	>	f
Don massasi mikroflorasining tavsifi va turkumlanishi taxlilini tuzish		Don massasi mikrofloralari hayot faoliyatiga ta’sir qiladigan sharoitlar taxlilini tuzish		Donning urug‘boplik va xaridorgirlik xususiyatlarining kamayishi taxlilini tuzish		Yog‘ va moylar mikrobiologiyasi taxlilini tuzish

I 1 i t
ж

O’qituvchi ko’rsatma beradi va yo’naltiradi

> <

>	f	>	f	>	f	>	f
Don massasi mikroflorasining tavsifi va turkumlanishi taxlilini taqdim etadilar		Don massasi mikrofloralari hayot faoliyatiga ta’sir qiladigan sharoitlar taxlilini taqdim etadilar		Donning urug‘boplik va xaridorgirlik xususiyatlarining kamayishi taxlilini taqdim etadilar		Yog‘ va moylar mikrobiologiyasi taxlilini taqdim etadilar

Berilgan javoblar muxokama va taxlil qilinadi

6-ILOVA
Uyga vazifa

1. 
   O’tilgan mavzuni o’zlashtirish
   
2. 
   Mavzuga doir testlar tuzish (kamida 5 ta)
   

130

Nazariy o'quv mashg'ulotining o'qitish texnologiyasi 17-Mavzu: Alkogolsiz va alkogolli ichimliklar mikrobiologiyasi O'quv mashg'ulotining o'qitish texnologiyasi modeli

Vaqt 80	Ta’lim oluvchilar soni
O'quv mashg'ulot shakli va turi	Nazariy: to'liq o'quv mashg'uloti.
O'quv mashg'ulot rejasi	Meva va sabzavot sharbatlarining mikrobiologiyasi. Kvas va pivo mikrobiologiyasi. Vino mikrobiologiyasi va unda uchraydigan kasalliklar. 4.Sidr mikrobiologiyasi.
O'quv mashg'ulotining maqsadi mikrobiologiya fan tizimi haqida umumiy tushuncha
O'qitishnatijasi	Ushbu mavzuni o'zlashtirish natijasida o'quvchilar laboratoriya asbob uskunalarda foydalanish, mahsulotlarning sifatini baholash kabi kasbiy kompetensiyalarga ega bo'ladilar.