O'zbekiston respublikasi oliy va orta mahsus ta’lim vazirligi

Pnevmokokklar	Pnevmokokklar — tomonlari bir- biriga qaraganda diplokokklardir, qarama- qarshi tomonlari cho‘zilgan va sham alan- gasini eslatadi. 0,75—0,5 x 0,5—1 mkm kattalikda, juft-juft bo‘lib joylashgan. Suyuq oziqa muhitidan tayyorlangan	2	N
1

11

		surtma preparatda ular streptokokklarga o‘xshash qisqa zanjirsimon bo‘lib joylashgan. Ular harakatsiz, spora hosil qilmaydi, organizmda ikkala kokkni o‘rab turuvchi kapsula hosil qiladi.
25	Viruslar	Hozirgi vaqtda viruslar kimyoviy, fizik, molekular-biologik, immunobiologik va genetik usullarda o‘rganilmoqda. Viruslar olami odamlarni, hayvonlarni, qurt-qumursqalarni, bakteriyalarni va o‘simliklarni zararlovchi virusga bo‘linadi. Viruslar biologik xossasi va shakliga ko‘ra turlicha bo‘lsa ham, ular umumiy tuzilishga egadirlar. Yetilgan viruslar «virionlar» deyiladi.	2	N	1
26	Mikroskopning tuzilishi va uni ishlatish tartib qoidalari	Mikroskopning mexanik qismi shtativ, buyum stolchasi, revolver, tubus, makro - va mikrometrik vintlarni o‘z ichiga oladi. Shtativ odatda metal yoki plasmassadan yasalgan bo‘ladi. Shtativning pastki qismi mikroskopning trgak oyoqchasi vazifasini bajaradi, yuqori qismi esa (yon shaklida) tubisni ushlab turish uchun hizmat qiladi.	2	A	1
27	Mikroskoplarning turlari bilan tanishish	Mikroskopning oddiy kondensori qorong‘i maydonli kondensor bilan almashtiriladi. Quruv maydoni qorong‘i qilingan mikroskopda ko‘rish tirik mikroorganizmlarni o‘rganishda qo‘llaniladi. Achitqi xujayralarni kuzatayotganda kam yaltirayotgan sitoplazma fonida qora, optik bo‘sh vakuolalar, kuchli yaltirab turadigan liposoma donalari yaxshi ko‘rinadi. O‘layotgan xujayralarning protoplasta oq- sutrang ko‘rinishiga ega.	2	A	1
28	Pasterizatsiya va sterilizatsiya usullari	Pasterizatsiya narsalarni bir marta 70-100° issiq haroratda 10-30 minut qizdirib olishdir. Bunda sporasiz mikroblar o‘ladi, sporali mikroblar esa tirik qolaveradi. Pasterizatsiya uchun Kox apparatidan foydalaniladi.	2	A	1
29	Mikrobiologik tahlil o‘tkazish uchun buyum va oziqa muhitlarini tayyorlash	Mikroorganizmlarni o‘stirish uchun tayyorlanadigan oziqa muhitlarning tarkibi va tayyorlash texnologiyalari bilan tanishish (Go‘sht-pepton bulyoni, kartoshkali oziqa va Chapeka oziqasi). 50 gramm qiyma torozida tortib 200 ml. li kolbaga solinadi va ustiga 2 barobar qilib suv solinadi va go‘sht suvi tayyorlanadi.	2	A	1
30	Mikrobiologik tahlil o‘tkazish uchun buyum va	Ajratilgan organlar, to‘qimalar, xujayra va protoplastlarni o‘stirishda	2	A	1

12

	oziqa muhitlarini steri- lizatsiya qilish	sterillikka katta axamiyat berish zarur. Sterillikni axamiyati shundan iboratki, ajratilgan organlar, to‘qimalar, xujayralar va protaplastlarni o‘stirish uchun tayyorlangan sun’iy ozuqa muxitlarida mikroorganizmlar xam juda yaxshi o‘sadi. Mikroorganizmlarning rivojlanishi o‘stirilayotgan xujayra va to‘qimalar uchun ikki yo’qlama xavf tug‘diradi.
31	Mikroorganizmlarning fiksatsiya qilingan preparatlarini tayyorlash	Yashash jarayoni to‘xtatilgan, lekin nozik tuzilmalari to‘liq saqlangan mikroorganizm xujayralari fiksatsiya qilingan hisoblanadi. Fiksatsiya qilingan bo‘yalgan xujayralar va ularning tuzilish detallari preparatda yaqqol ajralib turadi. Bu xujayralarning shakli va ichki elementlarini o‘rganishni yengillashtiradi.	2	A	1
32	Bakteriyalarning prepa- ratlarini bo‘yash usullari	Bakteriyalarni tasniflash uchun ularning spora hosil qilish turini (batsilla, klostridiy yoki plektridiy), hujayrada sporasining joylashuvini (markazda, terminal yoki qutiblarda, subterminal yoki ekssentral), erkin sporalar shaklini (yumaloq,aval, silindrsimon) va o‘lchamni aniqlash zarur. Bular ikki yoki uch kunlik kulturalar hujayrasidan aniqlanadi.	2	A	1
33	Mikrob hujayralarining sonini hisoblash usullari	Quyuq substratlardagi achitqilarni sanash uchun oldin ular suvga aralashtiriladi. Buning uchun o‘lchov kolbasidagi 100 ml suvga hujayralar konsentratsiyasiga qarab, 2, 4 yoki 10 ml achitqi suspenziyasi qo‘shiladi. Nobud bo‘lgan achitqi xujayralarini bo‘yash uchun Fink bo‘yicha 20-30 ml metilen ko‘ki (1:5000 nisbatda olingan) yoki 1:40 konsentratsiyaligidan 1-2 ml qo‘shiladi.	2	A	1
34	Mikroorganizmlarning sof va elektiv kulturalarini olish usullari	Tekshirilgan materialda, odatda, bitta emas, balki mikroorganizmlarning bir necha turi bo‘ladi. Mikroorganizmlarning morfologik-kultural va fiziologik- biokimyoviy xossalarini o‘rganishda, ulardan sanoatda foydalanishda albatta toza kultura bo‘lishi shart. Toza kultura bitta hujayradan olingan nasldir. Toza kultura olishning bir qancha usullari bor. Bu usullarning barchasi mikrob populyasiyasidan yagona-bitta hujayra ajratib olishga asoslangan.	2	A	1
35	Oziq-ovqat mahsulotlarini mikrobiologik tekshirish	Insonning ovqatlanishida go’sht va go’sht mahsulotlari alohida o’rin tutadi. Ular xayot jarayoni normal kechishi uchun zarur bo’lgan oqsillarning kattagina qismini	2	A	1

13

		ta’minlaydi. Go’sht - mayin ozuqa mahsulotidir. Unda ko’pgina mikroorganizmlar uchun zarur bo’lgan barcha moddalar - uglevod, azot manbai, vitaminlar, mineral tuzlar bo’ladi.
36	Mikrobiologiya labora- toriyasida ishlashning umumiy qoidalari	O'quvchilar laboratoriya ishlarini bajarishga texnika va yong‘inga qarshi xavfsizlik qoidalarini o‘qib o‘zlashtirganlari, hamda maxsus jurnalda ro‘yxatga olinganlaridan so‘ng qo‘yiladi.	2	L	1
37	Mikrobiologik jihozlar bilan tanishish	Belgilangan maqsadga qarab (o‘quv, ilmiy-tadqiqot, ishlab chiqarish) mikrobiologiya laboratoriyasi bir necha xonalardan tashkil topadi: mikroskopda ko‘rish ishlari uchun mo‘ljallangan xonalar, biokimyo laboratoriyasi, sterillash xonasi, yuvish xonasi, ozuq moddali muhitlarni pishirish xonasi va termostat xonasi. Barcha xonalar quruq, yorug‘, yaxshishamollatilgan, gaz, sovuq va issiq suv hamda ularni chetga chiqarish qurilmasi bilan ta’minlangan bo‘lishi kerak.	2	L	1
38	Bakteriyalar morfologiyasini o‘rganish	Bakteriyalarni tasniflash uchun ularning spora hosil qilish turini (basilla, klostridiy yoki plektridiy), hujayrada sporasining joylashuvini (markazda, terminal yoki qutiblarda, subterminal yoki ekssentral), erkin sporalar shaklini (yumaloq,aval, silindrsimon) va o‘lchamni aniqlash zarur. Bular ikki yoki uch kunlik kulturalar hujayrasidan aniqlanadi.	2	L	1
39	Mog‘or zamburug‘lari morfologiyasini o‘rganish	Zamburug‘lar (mikromitsetlar eukariot organizmlarning katta gruppasini o‘z ichiga oladi. Eng sodda zamburug‘larning vegetativ tanasi qobiiqsiz bitta hujayradan iborat bo‘ladi. Mitseliyliturlarining ko‘pchiligida bu hujayra shoxlanuvchi ingichka ipchalar- gifalarchigalidan iborat bo‘lib, mitseliy hosil qiladi.	2	L	1
40	Havo mikroflorasini tekshirish	Havoni mikroblar bilan iflosganligin aniqlash. Brigada usulida 3-4 kishi metodik ko‘rsatmaga asosan havo mikroflorasini aniqlashni o‘rganadilar. Tadqiqot natijalarini daftarlariga yozib boradilar. Petri likopchalarida o‘sgan mikroorganizmlardan preparat tayyorlanib, mikroskopda ko‘riladi.	2	L	1