O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

Tayanch tushunchalar 

 

Iqtisodiy  rivojlanish  –  ko‘p  o‘lchamli  jarayon  bo‘lib, 

jamiyatning  ijtimoiy,  iqtisodiy  va  ma’naviy  taraqqiyotida  o‘z 

ifodasini topadi. 

Iqtisodiy  o‘sish  –  YaMM  (YaIM,  SMM,  MD)  miqdorining 

mutlaq va aholi jon boshiga hamda iqtisodiy resurs xarajatlari birligi 

hisobiga ko‘payishida va sifatining yaxshilanishida ifodalanadi. 

                                                           

91

  Asosiy  kapital  qiymatida  quyidagilar  ham  aks  etadi:  yerlarni  yaxshilashga  xarajatlar,  harbiy  qurollar; 

madaniylashtirilgan  biologik  resurslar;  ishlab  chiqarilmagan  aktivlarga  mulkchilik  huquqini  boshqaga 

berish  bilan  bog‘liq  xarajatlar;  intellektual  mulk  mahsulotlari;  ilmiy  tadqiqot  va  ishlanmalar  qiymati; 

foydali  qazilmalarni  qidirish  va  baholash  xarajatlari;  ko‘ngilochar,  ilmiy  va  badiiy  asarlar  asl  nusxalari. 

moddiy  aylanma  vositalar:  xomashyo  va  materiallar  zaxirasi,  tugallanmagan  ishlab  chiqarish  qiymati, 

tayyor  mahsulotlar,  qayta sotishga  mo‘ljallangan tovarlar  va  xarbiy  maqsadda ishlatiladigan  materiallar 

zaxirasi. qimmatliklar: qimmatbaho metallar va toshlar, zargarlik buyumlari, san’at asarlari va h.k. 

92

  Institutsional  birlik  (ishchi  kuchi,  boshqarish,  korporativ  madaniyat,  mahsulotni  tarqatish  tizimi)lar 

kapitallari sof qiymatidan sotish qiymati oshib ketishini ifodalaydi. Ular alohida qiymatga ega bo‘lmasa-

da, birgalikda aktivlar birligi qiymatini ko‘paytiradi; 

93

 Marketing aktivlari-brendlar savdo markalari logotiplar qiymatini o‘z ichiga oladi. 

 

 

---

409 

Iqtisodiy  o‘sish  mezoni  –  iqtisodiy  o‘sishni  nisbatan  to‘liq 

darajada baholash imkonini beradigan ko‘rsatkichni xarakterlaydi. 

Iqtisodiy  o‘sishning  ko‘rsatkichlari  –  iqtisodiy  o‘sishni  aniq-

lashda foydalaniladigan qiymat va natural (jismoniy) ko‘rsatkichlar 

tizimidan iborat. 

Ekstensiv iqtisodiy o‘sish – ishlab chiqarishga qo‘shimcha iqti-

sodiy  resurslarni  jalb  qilish  orqali  ishlab  chiqarish  hajmining  ortib 

borishi. 

Intensiv iqtisodiy o‘sish – ishlab chiqarish omillarining mavjud 

darajasida,  ulardan  foydalanish  samaradorligini  oshirish  orqali 

mahsulot ishlab chiqarish hajmining ko‘payib borishi. 

Ustuvor ekstensiv iqtisodiy o‘sish – iqtisodiy o‘sishda ekstensiv 

omillarning ustuvor o‘ringa ega ekanligini bildiradi. 

Ustuvor  intensiv  iqtisodiy  o‘sish  –  iqtisodiy  o‘sishda  intensiv 

omillarning yuqori o‘ringa egaligini bildiradi. 

Iqtisodiy  o‘sish  omillari  –  iqtisodiy  o‘sishga  ta’sir  ko‘rsatishda 

o‘z  o‘rniga  ega  bo‘lgan  va  uni  aniqlab  beruvchi  talab,  taklif  va 

taqsimlash omillarini bildiradi. 

Milliy  boylik  –  insoniyat  jamiyati  taraqqiyotida  ajdodlar  tomo-

nidan  yaratilgan  va  avlodlar  tomonidan  jamg‘arilgan  moddiy  va 

ma’naviy  boyliklar  hamda  foydalanishga  jalb  qilingan  tabiat 

in’omlari. 

Moddiy  buyumlashgan  boylik  –  milliy  boylikning  inson 

mehnati bilan yaratilgan ashyoviy – buyum ko‘rinishga ega bo‘lgan 

qismi. 

Tabiiy  boylik  ‒  milliy  boylikning  tabiat  in’omlaridan  iborat 

bo‘lgan,  foydalanishga  jalb  qilingan,  ishlab  chiqarishning  shart  –

sharoitini  va  inson  faoliyatining  tashqi  muhitini  tashkil  qiladigan 

qismi. 

Ma’naviy boylik ‒ ashyoviy-buyum ko‘rinishiga ega bo‘lmagan 

nomoddiy  qimmatliklardan  va  insoniyatning  intellektual  salohiyati 

natijalaridan iborat.