O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

Differensial renta – I ning hosil bo‘lishi 

(shartli misol) 

16.1-jadval 

 

Yer 

uchast-

kalari 

Ish-

lab 

chiqa-

rish 

xara-

jatlari 

(ming 

so‘m) 

O‘r-

tacha 

foy-

da 

(ming 

so‘m) 

Umu-

miy 

qiymat 

(ming 

so‘m) 

Yalpi 

hosil 

(ton-

na) 

Alohida 

ishlab 

chiqaruv-

chilar 

mahsu-

loti 

qiymati 

(so‘m) 

Bozor 

narxi 

(so‘m) 

Yalpi 

sotil-

gan 

tushum 

Diffe-

rensial 

renta- I. 

(ming 

so‘m) 

 

A 

yuqo-

ri 

unum-

li 

8000  2000  10000 

30 

333 

500 

15000 

5000 

B o‘r-

tacha 

unum-

li 

8000  2000  10000 

25 

400 

500 

12500 

2500 

V past 

unum-

li 

8000  2000  10000 

20 

500 

500 

10000 

x 

 

Differensial  renta  –  I  yer  uchastkalarining  shaharlarga, 

bozorlarga, yo‘llarga va suv manbalariga joylashgan joydagi farqlar 

natijasida ham vujudga keladi. 

Differensial  renta  –  I  qishloq  xo‘jaligini  ekstensiv,  differensial 

renta – II esa intensiv rivojlantirish natijasida hosil bo‘ladi. 

---

312 

Differensial  renta  II  yerdan  intensiv  foydalanish,  ya’ni  uning 

iqtisodiy  unumdorligini  oshirish  orqali  sifati  past  bo‘lgan  yerlarda 

ham  hosil  bo‘lishi  mumkin.  Bunday  yerlarning  iqtisodiy 

unumdorligi  xo‘jalik  yurituvchilar  tomonidan  oshirilishi  sababli  bu 

xildagi  rentaning  asosiy  qismi  xo‘jaliklarning  o‘zlarida  qoldirilishi 

mantiqan  to‘g‘ri  bo‘ladi.  Uning  faqat  bir  qismi  davlat  fondiga  jalb 

qilinishi  mumkin,  chunki  davlat  ma’lum  darajada  bu  rentani  hosil 

qilishda  o‘z  hissasini  qo‘shadi,  ya’ni  transport  yo‘llari  qurilishiga, 

irrigatsiya-melioratsiya  ishlarini  amalga  oshirish  uchun  kapital 

mablag‘lar  sarflaydi.  Shunday  qilib,  differensial  renta  I  va 

differensial  renta  II  yer  egasi  bo‘lgan  davlat  bilan  xo‘jalik 

yurituvchi subyektlar o‘rtasida taqsimlanadi.