O’zbеkistоn rеspublikаsi oliy va o’rta mахsus tа’lim vazirligi

Fanning maqsadi va vazifalari

Talabalar ushbu fan orqali elektr yoyli payvanlashning rivojlanish tarixi va zamonaviy jarayonlari nazariyasining asosiy ma’lumotlarini tushuntirish. Eritib payvantlashda qo’llaniladigan turli xil payvantlash usullari, yig’ish va payvantlash qurilmalari va jihozlari hamda payvant birikmalarining sifat nazorati usullarini o’rgatish. Metal va qotishmalarning kesilish yo’llarini o’rgatish. Eritib payvantlash ussullarini meyorlash va texnik havsizlik jihatlarini batafsilyoritib berish.

Eramizdan 8-7 ming yil oldin eng soda payvantlash usullari mavjud edi. Asosan mis buyumlari payvantlanar edi. Mis bronza qo’rg’shin xususiyatli metallardan buyumlar tayyorlashda o’ziga xos quyma payvanlar bilan bajarilar edi. Birikadigan detallar qoliplanib qizdirilar edi va tutashgan joyiga quyilar edi. Temir va uning qotishmalaridan buyumlarni tayyorlashda temirchilik o’chog’ida “payvant tobi” darajasigacha qizdirib so’ng toblash natijasida buyumlar tayyorlanar edi. Bu usul temirchilik o’chog’ida payvandlash deb nom olgan edi. Payvantlash usullari juda sekin rivojlangan, shuning uchun ko’pincha payvandlashning jixozlari, qurilmalari va texnik usullari yuz yillar davomoda sezilarli o’zgarmagan.

Payvandlash- metallar, qotishmalar, va turli materiallarni plastic deformatsiyalash yoki birikilayotgan qisimlar orasini qizdirish bilan atomlararo birikish natijasida ajralmas birikma hosil qiluvchi texnologik jarayondir. Atomlaraaro kuchlar tasiri oqibatida birikmalar hosil qilish jarayoniga metallarni payvandlash deyiladi.