O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

2.Iqtisodiy tizimlar turkumlanishiga turlicha yondashuvlar. 

Iqtisodiy tizim modellari 

 

Formatsion yondashuvda ijtimoiy-iqtisodiy tizimlar va ularning 

almashinuviga  tarixiy  ishlab  chiqarish  usullari  asos  qilib  olinib, 

ibtidoiy  jamoa,  quldorlik,  feodalizm,  kapitalizm  va  sotsializmga 

ajratib ko‘rsatiladi.  

Кlassik  nazariyada  tizimlarga  mulkiy,  sinfiy  mezonlar  asosida 

qaralib,  ular  formatsiya  deb  ataladi.  Ishlab  chiqarish  usuli  iqtisodiy 

bazis-asos  sifatida  ajratilib,  u  ustqurtma-davlat  bilan  birgalikda 

ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyani ifodalashi qayd qilinadi. 

  Ishlab  chiqarish  usulining  o‘zi  ishlab  chiqarish  kuchlari  va 

ishlab chiqarish munosabatlariga ajratiladi. Ishlab chiqarish kuchlari 

ishchi kuchi yoki boshqacha aytganda, ma’lum malaka va tajribaga 

ega  kishilar  hamda  ishlab  chiqarish  vositalaridan  tashkil  topadi. 

Ishlab chiqarish vositalari mehnat vositalari va mehnat ashyolaridan 

iborat  bo‘ladi.  Ishlab  chiqarish,  mehnat  vositalariga  mulkchilik 

munosabatlari,  ishlab  chiqarish  jarayonida  sotsial  guruhlarning  tut-

---

67 

gan  o‘rni,  ular  o‘rtasida  faoliyat  natijalarini  ayriboshlash, 

taqsimlash, iste’mol munosabatlaridan iborat.