O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

 

12.1-chizma. Ishchi kuchi bozori modeli. 

 

Tadbirkorlar  ham  ish  haqi  pasayib  borishi  sharoitida  ko‘proq 

xodimlarni  ishga  yollashga  harakat  qiladi.  Shunday  qilib,  ish 

haqining pasayish tamoyili ishchi kuchi taklifi va unga bo‘lgan talab 

sohasida ham qaror topadi. 

Ish  haqi  muvozanatli  darajaga  nisbatan  pasaygan  sharoitda 

ishchi kuchiga talab uning taklifidan ortsa, ish beruvchilar bo‘sh ish 

o‘rinlarini to‘ldirish uchun ish haqini oshirishga tayyor bo‘ladi. Ish 

haqining bunday ortishi tufayli ishchi kuchini taklif  qilishga tayyor 

xodimlar  doirasi  kengayadi.  Ham  birinchi,  ham  ikkinchi  holatda 

ishchi  kuchi  bozorida  muvozanatlilik  tiklandi  va  to‘liq  bandlik 

holatiga keladi. 

Ishchi kuchi taklifining yana bir xususiyati shundaki, u kishilar-

ning shaxsiy erki va afzal ko‘rishiga bog‘liq bo‘ladi. Xodim qancha 

vaqt ishlashini hamda vaqtning qancha qismini dam olish va boshqa 

muqobil ishlarga ajratishini o‘zi hal qiladi.     

Ishchi  kuchi  bozoriga  tatbiqan  o‘rnini  bosish  samarasi  shunda 

namoyon  bo‘ladiki,  xodim  tomonidan  bo‘sh  vaqtning  har  bir  soati 

yo‘qotilgan naf sifatida qaraladi. 

Shundan  kelib  chiqib,  u  bo‘sh  vaqtini  qo‘shimcha  ish  bilan 

to‘ldirishga  harakat  qiladi  va  demak,  ish  haqining  o‘sgan  qismiga 

boshqa tovar (xizmat) larni ham sotib olish mumkin bo‘ladi. 

Daromad  samarasi  shunda  namoyon  bo‘ladiki,  xodim  moddiy 

ta’minlanishning  yetarlicha  yuqori  darajasiga  erishganda  ish 

---

243 

haqining  yanada  oshishi  bo‘sh  vaqt  foydasiga  mehnat  taklifining 

qisqarishiga olib keladi.