O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi

2. To‘lov balansi, uning tuzilishi va taqchilligi 

 

To‘lov  balansi  ‒  mamlakat  rezidentlari  (uy  xo‘jaliklari,  korxo-

nalar  va  davlat)  va  chet  elliklar  o‘rtasida  ma’lum  vaqt  oralig‘ida 

---

627 

(odatda  bir  yilda)  amalga  oshirilgan  barcha  iqtisodiy  bitimlar  nati-

jasining tartiblashtirilgan yozuvi. 

Iqtisodiy  bitimlar  ‒  qiymatning  har  qanday  ayriboshlanishi, 

ya’ni  tovarlar,  ko‘rsatilgan  xizmatlar  yoki  aktivlarga  mulkchilik 

huquqining  bir  davlat  rezidentlaridan  boshqa  davlat  rezidentlariga 

o‘tishi bo‘yicha kelishuvlardir. Har qanday bitim ikki tomoniga ega 

bo‘ladi  va  shu  sababli  to‘lov  balansida  ikki  tomonlama  yozuv 

tartibiga rioya qilinadi. Bitta bitim to‘lov balansining debet va kredit 

qismlarida o‘z ifodasini topadi. 

Кredit  ‒  qiymatning  mamlakatdan  chiqib  ketishi  bo‘lib,  uning 

hisobiga  mazkur  mamlakat  rezidentlari  chet  el  valutalarida 

qoplovchi to‘lovlar ekvivalentini oladi. Debet ‒ qiymatning mazkur 

mamlakatga  kirib  kelishi  bo‘lib,  uning  hisobiga  rezidentlar  chet  el 

valutalarini  sarflaydi.  To‘lov  balansida  kreditlar  umumiy  summasi 

debetlarning umumiy summasiga teng bo‘lishi zarur. 

To‘lov  balansidagi  barcha  bitimlar  o‘z  ichiga  joriy  va  kapital 

bilan  operatsiyalarni  olishi  sababli  u  uchta  tarkibiy  qismdan  iborat 

bo‘ladi: 

‒ joriy operatsiyalar hisobi; 

‒ kapital harakati hisobi; 

‒ rasmiy zaxiralarning o‘zgarishi.