O‘zbeкiston respubliкasi oliy va o‘rta mahsus ta’lim vazirligi


-chizma. Yalpi talab va yalpi taklif muvozanati



Download 15,11 Mb.
Pdf ko'rish
bet186/321
Sana24.09.2021
Hajmi15,11 Mb.
#183563
1   ...   182   183   184   185   186   187   188   189   ...   321
Bog'liq
2 5415834295740664524

 

18.3-chizma. Yalpi talab va yalpi taklif muvozanati. 

 

Ishlab  chiqarilgan  va  sotib  olingan  mahsulot  real  hajmi  teng 



bo‘lganda, iqtisodiyotda muvozanatlikka erishiladi.  

Ishlab chiqarishning real hajmi 

Ishlab chiqarishning real hajmi 



354 

Yalpi  talab  o‘zgarmay  qolganda,  yalpi  taklifning  o‘zgarishi 

iqtisodiyotda ikkita har xil oqibatlarga olib keladi. 

Birinchidan,  yalpi  taklifning  qisqarishi  narx  darajasining 

o‘sishini taqozo qilib, inflatsiyaga olib keladi. 

Ikkinchidan,  milliy  ishlab  chiqarish  real  hajmining  ko‘payishi 

narx darajasining pasayishiga sabab bo‘ladi. 

Yalpi  talab  egri  chizig‘i  yalpi  taklif  egri  chizig‘ini  yotiq 

kesmada  kesib  o‘tsa,  narx  darajasi  milliy  ishlab  chiqarish 

muvozanatli  real  hajmining  shakllanishiga  hech  qanday  ta’sir 

ko‘rsatmaydi.  

Tik  kesmada  ishchi  kuchi  va  ishlab  chiqarish  quvvatlari  to‘liq 

foydalaniladi,  shu  sababli  yalpi  talabning  kengayishi  faqat  narx 

darajasiga  ta’sir  ko‘rsatadi,  ya’ni  uni  oshiradi.  Milliy  ishlab 

chiqarishning  real  hajmi  esa  o‘zgarishsiz  qoladi.  Oraliq  kesmada 

yalpi  talabning  kengayishi  milliy  ishlab  chiqarish  real  hajmining 

ko‘payishiga va narx darajasining oshishiga olib keladi. 

Agar  yotiq  kesmada  yalpi  talab  kamaysa,  milliy  ishlab  chiqa-

rishning real hajmi kamayadi, narx darajasi esa o‘zgarishsiz qoladi. 

Tik kesmada narx tushganda, milliy ishlab chiqarishning real hajmi 

to‘liq  bandlik  darajasida  qoladi.  Oraliq  kesmada  milliy  ishlab 

chiqarishning  real  hajmi  qisqaradi  va  narx  darajasi  pasayadi.  Ayni 

paytda  bu  yerda  shuni  ta’kidlash  lozimki,  oraliq  va  tik  kesmalarda 

yalpi  talabning  qisqarish  vaziyatni  murakkablashtiruvchi  omillar 

ta’sirida birdaniga narxning pasayishiga olib kelmasligi mumkin. Bu 

murakkablik  shundan  iboratki,  tovarlar  va  resurslar  narxi  pasayish 

tamoyiliga  ega  bo‘lmaydi.  Shu  sababli,  ayrim  iqtisodchilar  bunday 

tamoyilga  xrapovikli  samara  sifatida  qaraydi.  (xrapovik  ‒  bu 

mexanizm  bo‘lib  g‘ildirakni  orqaga  emas,  oldinga  harakat  qilishga 

yordam  beradi).  Xrapovik  samarasi  shunga  asoslanadiki,  narx 

osonlik  bilan  oshadi,  lekin  qiyinchilik  bilan  pasayadi.  Shu  sababli, 

yalpi  talabning  oshishi  narx  darajasini  ko‘taradi,  lekin  talab 

kamayganda,  qisqa  davr  ichida  narxning  tushishini  kutish  mumkin 

emas.  Nima  uchun  narx  pasayishi  tamoyiliga  ega  emas  degan 

savolga  javob  berish  qiyin  bo‘lsa-da,  uning  ayrim  sabablarini 

ko‘rsatish  mumkin.  Birinchidan,  ish  haqi  korxona  umumiy 

xarajatlarining  asosiy  qismini  (70-75  foiz)  tashkil  qilib,  qandaydir 

davr  ichida  pasayishi  tamoyiliga  ega  bo‘lmaydi.  Chunki 




355 

ishchilarning  asosiy  qismi  shartnoma  bo‘yicha  ishlaydi  va  uning 

muddati  tugaguncha  ish  haqini  pasaytirish  taqiqlanadi.  Boshqa 

tomondan, 

tadbirkorlar 

ish 


haqi 

darajasini 

pasaytirishni 

xohlamasligi  mumkin.  Buning  ikkita  sababi  bor.  Bir  tomondan 

ancha past ish haqi ishchilarning mehnat unumdorligiga salbiy ta’sir 

ko‘rsatishi  mumkin.  Shu  bilan  birga  ancha  past  ish  haqi  mahsulot 

birligiga  mehnat  sarflarini  kamaytirsa,  ancha  past  mehnat 

unumdorligi  esa  mehnat  sarflarini  oshiradi.  Agar  ular  ish  haqini 

pasaytirishga  qaror  qilsa,  malakali  ishchi  kuchidan  ajrab  qolishi 

mumkin.  Narxning  pasayish  tamoyiliga  ega  emasligining  keyingi 

sababi shundan iboratki, juda ko‘pchilik korxonalar yetarli darajada 

monopol mavqega ega bo‘ladi va bu ularga talab kamayganda ham 

narxning pasayishiga qarshi turish imkonini beradi.  

 


Download 15,11 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   182   183   184   185   186   187   188   189   ...   321




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish