O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus talim vazirligi

11.7. Xatarlar va ularning investitsion loyihadagi zarari. 
O‘zbekiston iqtisodiyotiga investitsiyalarni muvaffaqiyatli jalb etish ma’lum 
darajada uch gurux omillarga bogliq bo’ladi. 
Birinchidan,
Investitsiya quvvatining mavjudligiga. Uni tabiiy, mehnat 
zaxiralari, shuningdek ishlab chiqarish, itse’mol, moliyaviy, innovatsiya, 
insitutsional va infratuzilmaviy quvvatlar tashkil qiladi. 
Ikkinchidan,
mamlakatdagi mavjud investitsiya sharoitlari muhim ahamiyatga 
egadir. 
Bularga: umumiqtisodiy, bozor, me’yoriy-huquqiy, axborot bilan ta’minlanish, 
ekologik, ijtimoiy- madaniy sharoitlar kiradi. 
Uchinchidan,
investitsiya tavakkalchiligi omilidir, ular xorijiy investorlarning 
investitsiya quvvati va investitsiya sharoitlarining qulay afzalliklaridan foydalanish 
bo’yicha vazifalarga qarama-qarshi turadi. 
Barcha guruhlar bir-biri bilan chambarchas bogliq bo’ladi. Misol uchun, etarli 
darajada jalb qiluvchi bo’lmagan investitsiya sharoitlari, xatto yuqori quvvatli 
investitsiya loyixalarini amalga oshirish imkoniyatlarini ham pasaytirib yuboradi. 
O’tish iqtisodida bo’lgan, ichki va tashqi investitsiyalarni jalb qilish bo’yicha 
sharoitlarni shakllantirayotgan davlatlar uchun investitsiya riski riskning muhim 
turlaridan biridir. 

---

133 
Investitsion loyixalar kelajakka tegishli bo’lganligi sababli, ularni amalga 
oshirish natijalarini aniq taxmin qilish muammodir. 
Bunday loyixalar kutilishi mumkin bo’lgan risklar va noaniqliklarni hisobga 
olgan xolda bajarilishi kerak. Investitsion qaror bir qator kutilishi mumkin bo’lgan 
oqibatlarga ega bo’lgan xollarda, qaror riskli yoki noaniqliklarga ega deb ataladi.. 
Riskni ma’lum bir qarorni qabul qilish natijasida zaxiralarni yo’qotish 
imkoniyati, daromadlarni ololmaslik yoki qo’shimcha harajatlar zarurati sifatida 
belgilash mumkin. 
Risk
– bu bashorat qilinayotgan loyixani amalga oshirishga xalaqit beradigan 
yoki loyixa samadorligini pasaytiradigan risklarning yigindisidir. 
Risk, boshqacha qilib aytganda, kutilishi mumkin bulgan xatar- bu 
investitsiyadan mo’ljallangan foydani olish jarayoniga xos bo’lgan noumidsizlikdir. 
SHu bilan birga potensial investor tomonidan qo’yilgan pul mablaglarini yo’kotish 
mumkinligi hamdir. 
Investitsion rivojlanishga quyidagilar ta’sir ko’rsatadi: siyosiy, ijtimoiy, savdo 
va ishga aloqador muhitdagi ko’pgina uzgarishlar; texnika-texnologiyadagi, mexnat 
unumdorligi va baholardagi o’zgarishlar; atrof muhit xolati; amaldagi soliqqa 
tortish, Huquq bo’yicha va boshqalar bo’yicha muammolar ta’sir ko’rsatadi. 
Bularning 
barchasi 
loyixalarda 
aniq 
riskning 
mavjudligi-loyixani 
muvaffaqiyatsizlikka uchrash xatarini yoki foydani o’rniga zarar olish mumkinligini 
oldindan aniqlab beradi. 
Iqtisodiy kategoriya sifatida risk- bu bo’lishi mumkin bo’lgan yoki 
bo’lmaydigan hodisa. 
Agar bu xodisa bo’lsa ijobiy va salbiy natija bo’lishi yoki hech qanday natija 
bo’lmasligi mumkin.
Investitsiya loyixasini risklarni tasnifini turli tizimlari mavjud. 
Birinchidan, loyixa faoliyatining boskichlari va fazalari bo’yicha tasniflash:

investitsiya oldi fazasidagi; 

investitsiyalash fzasidagi; 

ishlab chiqarish fazasidagi risklar. 

---

134 
Ikkinchidan, loyixa faoliyati ishtirokchilari uchun risk taxdidlariga ta’sir 
etishining imkoniyatlarini mezonlari bo’yicha tasniflash. SHu nuktai-nazar bo’yicha 
riskni: