O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus talim vazirligi

 
10.3.Optimal ishlab chiqarish hajmlarini aniqlash va daromadni 
maksimal darajasini aniqlash 
Ishlab chiqarishning o‘sishi bilan korxonaning foydasi nafaqat xarajatlarning 
kamayishi, balki ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar sonining ko‘payishi hisobiga 
oshadi. Shunday qilib, mahsulot ishlab chiqarish hajmi qanchalik katta bo‘lsa, 
korxona tomonidan olingan foyda shuncha ko‘p bo‘ladi. 
Mahsulot tannarxini pasaytirish uchun kurashda eng muhim narsa bu 
korxonaning ishlab chiqarish va iqtisodiy faoliyatining barcha sohalarida qat'iy 
iqtisodga rioya qilishdir. 
 
10.4.Korxona rentabelligi 
Hisobot davrida korxona tomonidan olingan daromadning mutlaq miqdori 
uning faoliyati samaradorligini to'liq tavsiflamaydi. Korxonaning faoliyati va 
rivojlanishi samaradorligini baholash uchun foydani iqtisodiy faoliyatda 
ishlatiladigan resurslar bilan o'lchash kerak. Ishlab chiqarish va xo'jalik faoliyati 
natijalarini tahlil qilish uchun rentabellik ko'rsatkichlarining uchta asosiy guruhi 
qo'llaniladi: sotish, aktivlar (kapital) va sotish. 
Daromadlilik - bu korxonaning rentabelligi, iqtisodiy faoliyatning yakuniy 
natijalarini aks ettiruvchi sanoat korxonasi ishlab chiqarishining iqtisodiy 
samaradorligining ko'rsatkichidir. 
Rеntаbеllik
– xo’jаlik fаоliyatining sаmаrаdоrlik dаrаjаsini bildiruvchi 
ko’rsаtkichlаrdаn biri bo’lib, u mа`lum vаqt (yil,оy,kvаrtаl) dаvоmidа ishlаb 
chiqаrish fаоliyatining fоydаliligi (yoki zаrаrliligini) ko’rsаtаdi. 
Kоrxоnа rеntаbеlligi оlingаn fоydаni qilingаn sаrflаrgа tаqqоslаsh оrqаli 
аniqlаnаdi vа u fоizlаrdа o’lchаnаdi.
Rеntаbеllik nаzаriyasidа uning bir qаnchа turlаri mаvjud bo’lib, ulаr jumlаsigа 
quyidаgilаr kirаdi:

---

121 

sоtish rеntаbеlligi; 

аsоsiy fаоliyat rеntаbеlligi; 

xususiy kаpitаl rеntаbеlligi; 

аsоsiy kаpitаl ( fоndlаr ) rеntаbеlligi; 

pеrmаnеnt kаpitаl rеntаbеlligi; 

аylаnmа kаpitаl rеntаbеlligi; 

qаrzgа оlingаn kаpitаl rеntаbеlligi; 

rеаl аsоsiy kаpitаl rеntаbеlligi; 

invеstirlаngаn kаpitаl sаmаrаdоrligi. 
1)