Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta mahsus ta’lim vazirligi

10.1Misol
Uzunligi 
l=3,5m
, 
koʻndalang 
kesimining 
oʻlchamlari 
bxh=150x200mm
boʻlgan, 2-navli qaragʻay yogʻochidan tayyorlangan yogʻoch 
ustinning ikki uchi sharnirli mahkamlangan. Yoʻgoch ustun 
N = 90kN
boʻylama 
kuch ta’sirida siqilishga va 
M=5 kNm
eguvchi moment ta’sirida egilishga 
ishlaydi. Egilib siqilishga ishlaydigan yogʻoch ustunning mustahkamligi va 
ustivorligini tekshiring.
Yechilishi:
2.1- jadvaldan 2- navli yogʻochning siqilishga boʻlgan hisobiy 
qarshiligini aniqlab olamiz.
Yogʻoch ustun koʻndalang kesimining yuzasini va qarshilik momentini 
aniqlaymiz: 
Yogʻoch ustunning hisobiy uzunligini aniqlaymiz: 
Bu yerda: 
- siqilishga ishlaydigan elementning uchlarini qay tarzda 
mahkamlanganligini ifodalovchi koeffitsient, ikki uchi sharnirli biriktirilgan 
boʻlsa, 
Yogʻochning x va y oʻqlariga nisbatan inertsiya radiusini va egiluvchanligini 
aniqlaymiz: 
√
√
√
√
bu yerda: 
va 
- ustun kesimining inertsiya momentlari: 

---

48 
Yogʻoch ustunining boʻylama egilish koeffitsientini aniqlaymiz: 
boʻlsa
boʻlsa
- koeffitsientini aniqlaymiz:
Elementdagi deformatsiyalarni inobatga olgan holdagi eguvchi moment 
miqdorini aniqlaymiz:
Yogʻoch ustuning mustahkamligini tekshiramiz:
Demak, yogʻoch ustunning mustahkamligi ta’minlanadi.
Yogʻoch ustuning y oʻqi boʻyicha ustivorligini tekshiramiz:
Demak, yogʻoch ustunning mustahkamligi va ikki tekisligi boʻyicha ham 
ustivorligi toʻliq ta’minlanadi.
Nazorat savollari
 
1.
 
Nomarkaziy siqilishga ishlaydigan yogʻoch konstruksiya elementlariga 
misollar keltiring. 
2.
 
Nomarkaziy siqilish markaziy siqilishdan qanday farq qiladi? 
3.
 
Nomarkaziy siqilishga ishlaydigan yogʻoch konstruksiya elementlarida 
boʻylama egilish yuzaga keladimi? 
4.
 
Egilib siqilishga ishlaydigan yogʻoch konstruksiya elementlarining 
mustahkamligi qanday formula boʻyicha tekshiriladi? 
5.
 
Nomarkaziy 
siqilishga 
ishlaydigan 
yogʻoch 
konstruksiya 
elementlarining yuk koʻtarish qobilyati nimalarga bogʻliq? 
6.
 
Nomarkaziy siqilishga ishlaydigan yogʻoch ustunlarning uchlarini qay 
tarzda biriktirish, ularning ustivorligini oshiradi? 
 

---

49 
1-ilova
Qurilishbop tilingan yogʻoch materiallarning asosiy oʻlchamlari 
Qalinligi, 
mm 
Kengligi, mm
Tavsiya etiladi 
Ruxsat etiladi 
16 
75 
100 
125 
150 
- 
- 
- 
- 
19 
75 
100
125
150
175
- 
- 
- 
- 
22 
75 
100
125
150
175
200 
225 
- 
- 
25 
75 
100
125
150
175
200
225
250 
275 
32 
75 
100
125
150
175
200
225
250
275
40 
75 
100
125
150
175
200
225
250
275
44 
75 
100
125
150
175
200
225
250
275
50 
75 
100
125
150
175
200
225
250
275
60 
75 
100
125
150
175
200
225
250
275
75 
75 
100
125
150
175
200
225
250
275
100 
- 
100
125
150
175
200
225
250
275
125 
- 
- 
125
150
175
200
225
250
- 
150 
- 
- 
- 
150
175
200
225
250
- 
175 
- 
- 
- 
- 
175
200
225
250
- 
200 
- 
- 
- 
- 
- 
200
225
250
- 
250 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
- 
250
- 
2-ilova
Yogʻoch konstruksiya elementlarining ruxsat etilgan egiluvchanligi 
[ ]
№ 
Yogʻoch konstruksiya elementlarining nomi 
[ ]
1 
Yogʻoch fermalarning siqilgan belbogʻlari, tayanch ustunlari, 
tayanch hovonlari va kollonalar;
120 
2 
Yogʻoch fermalarning boshqa elementlari va noyahlit kesimli 
konstruksiya elementlari; 
150 
3 
Bogʻlashlarning siqlilshga ishlaydigan elementlari; 
200 
4 
Fermalarning vertikal tekislikdagi choʻzilishga ishlaydigan 
belbogʻlari;
150 
5 
Fermalarning choʻzilishga ishlaydigan boshqa elementlari va 
noyaxlit kesimli konstruksiya elementlari. 
200 

---

50 
3-ilova 
Yogʻoch konstruksiya elementlarining ruxsat etilgan nisbiy solqiligi, 
*
+
№ 
Konstruksiya elementlari 
[
]
1 
Qavatlar orasidagi orayopma toʻsinlar 
1/250 
2 
Orayopma chodoq toʻsinlar 
1/200 
3 
Yopma elementlar 
a) 
Stropilo toʻsinlar, progonlar 
1/200 
b) 
Konsolli toʻsinlar 
1/150 
c) 
Fermalar, yelimlab tayyorlangan toʻsinlar 
1/300 
d) 
Plitalar
1/250 
e) 
Toroqlar, toʻshamalar 
1/150 
4 
Yendlarning yuk koʻtaruvchi elementlari
1/400 
5 
Ponellar va faxverik elementlari 
1/250 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

51