O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta mahsus talim vazirligi

10.2.Korxonaning foydasi, uni taqsimlash
Sаnоаt vа uning bаrchа bo‘g’inlаri ishini tаvsiflоvchi sifаt ko‘rsаtkichlаridаn biri fоydа vа rеntаbеllikdir.
Fоydаning аsоsiyvаzifаsi ishlаb chiqаrish fаоliyatining nаtijаsidаn оlingаn iqtisоdiy sаmаrаni tаvsiflаydi, chunki u so‘nggi mоliyaviy nаtijаni ifоdаlаydi.
Fоydа sаnоаt, tаrmоq vа kоrxоnаning hаmmа, ishlаb chiqаrish, xo‘jаlik fаоliyati nаtijаlаrini umumlаshtiruvchi ko‘rsаtkichdir.
Foyda - bu tadbirkorlik faoliyati bilan bog'liq tavakkalchilik uchun uning mukofotini tavsiflovchi tadbirkorning pul bilan to'langan sof daromadi. Foyda - bu bozor energiyasi sohasida ishlaydigan korxonaning asosiy maqsadi.
Foyda - bu biznesni yuritishdagi umumiy daromad va umumiy xarajatlar o'rtasidagi farq.
O'zining iqtisodiy tabiati bo'yicha foyda moddiy ishlab chiqarish ishchilarining mehnati tufayli jamiyat uchun yaratilgan ortiqcha mahsulot qiymatining (narxining) bir qismi sifatida ishlaydi. Ortiqcha mahsulotni shakllantirish manbai ortiqcha ish kuchi hisoblanadi.
Foydali munosabatlar bozor munosabatlari kategoriyasi sifatida quyidagi funktsiyalarni bajaradi:

• 
  korxona natijasida olingan iqtisodiy samarani tavsiflaydi;
  
• 
  ogohlantiruvchi funktsiyaga ega;
  
• 
  uning mazmuni shundan iboratki, foyda bir vaqtning o'zida moliyaviy natija va korxonaning moliyaviy resurslarining asosiy elementidir.
  

O'z-o'zini moliyalashtirish printsipining amaldagi ta'minoti olingan foyda bilan belgilanadi. Sof foyda ulushi ishlab chiqarish faoliyatini kengaytirishni, korxonaning ilmiy-texnik va ijtimoiy rivojlanishini, ishchilarni moddiy rag'batlantirishni moliyalashtirish uchun etarli bo'lishi kerak.
Foyda turli darajadagi byudjetni shakllantirish manbai. U soliq shaklida byudjetlarga boradi.
Yo'qotish hal qiluvchi rol o'ynaydi. Ular moliyaviy resurslardan foydalanish, ishlab chiqarishni tashkil etish va mahsulotni sotishni tashkil etishda korxonaning xato va kamchiliklarini ko’rsatadi.
Tashkilotning moliyaviy-iqtisodiy natijalarini aniqlash quyidagi foyda turlarini hisoblashni nazarda tutadi:

• 
  mahsulot (ish, xizmat) sotishdan olingan foyda (zarar);
  
• 
  moliyaviy-iqtisodiy faoliyatdan olingan foyda (zarar); balans foydasi (zarari);
  
• 
  hisobot davridagi taqsimlanmagan (sof) foyda (zarar).