O‘zbеkistоn Rеspublikasi Оliy va O‘rta maхsus ta’lim vazirligi Urganch Davlat Univеrsitеti Pedogogika fakulteti Boshlang‘ich ta’lim va sport tarbiyaviy ishi yo’nalishi 195- guruh talabasi Sаparniyazova Mahfuzaning Ona tili O`qitish Metodikasi

2-savolga javob.

2. Chiroyli yozuvga o`rgatishda singdiriluvchi muhim malakalar

Istiqlol bois ta’lim mazmuni, maqsadi va usullari o‘zgardi. Albatta, bu o‘zgarishlarning tub negizida davlatning ta’lim tizimi oldiga qo‘ygan buyurtmasi turadiki, bu ijodiy tafakkur sohibini yetishtirishdir.

Boshlang‘ich ta’lim mazkur yo‘nalishda ilk poydevordir.Bu poydevorning tamal toshi esa boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini husnixatga o‘rgatish desak, mubolag‘a bo‘lmas. Husnixat bilan yozuvga o‘rgatish usullari o‘quvchida aniq, chiroyli va tez yozish imkonini hosil qilishi lozim. Bu kabi vazifalarni amalga oshirish uchun dastur mazmuni, talablari, o‘qitish usullari, yozuvga o‘rgatishning gigiyenik shartlarini, o‘quvchilarning yozuvidagi individual kamchiliklarini tahlil qilish, kamchiliklarning yuzaga kelish sabablarini aniqlash va tuzatish usullari ishlab chiqilishi zarur.

Boshlang‘ich sinflarda fanlarni yetarli darajada o‘zlashtirmagan o‘quvchi yuqori sinflarda ham fan asoslarini puxta egallab ololmaydi. Shunday ekan, biz boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarining oldida juda mas’uliyatli vazifa turadi. Chunki inson shaxsining shakllanishi ilk maktab yoshiga to‘g‘ri keladi. Bolaning boshlang‘ich sinfdagi faoliyatini yo‘lga qo‘yishda uning savodini chiqarish muhim ish sanaladi.O‘quvchilarda ilk o‘qish va yozish malakalarini shakllantirish savod o‘rgatish jarayonining asosiy vazifasi hisoblanadi. Bu davrda o‘quvchilarda chiroyli yozuv malakalarini shakllantirishning o‘ziga xos omillari mavjud.

Bu esa o‘qituvchidan yozuv darslariga qator talablar quyilishini bilishi va unga amal etilishini taqozo etadi. Bular:

Gigiyenik talablar. Bunda o‘qituvchi o‘quvchilar ko‘rish va eshitish qobiliyatlarini hisobga olishi yorug‘lik o‘quv xonasining chap tomonidan tushishiga e’tibor qaratishi, o‘quvchilarni partada o‘tirish qoidalari bilan tanishtirishi va ularda to‘g‘ri o‘tirish ko‘nikmalarini shakllantirishi lozim.Bundan tashqari, yozuv qurollari va ulardan foydalanish qoidalari ham hamisha o‘qituvchining diqqat markazida turmog‘i keraк.

Yozuvga o‘rgatishning metodik shartlarining birinchi omili o‘qituvchining namunaviy yozuvidir. Chunki yozishga o‘rgatish ko‘pincha taqlid qilish orqali amalga oshadi. O‘qituvchining birinchi o‘quv yilida sinf taxtasi yoki o‘quvchi daftarga yozganlari asl nusxa sifatida ko‘riladi, chunki o‘quvchilar undan o‘z daftariga ko‘chirib oladilar. Shuning uchun o‘qituvchining husnixati chiroyli va to‘g‘ri bo‘lishi zarur. O‘qituvchi o‘quvchilarning yozuvdagi kamchiliklarini tuzatishi, yozuvga doimiy e’tibor qaratishi, yozuvga o‘rgatish izchil va ketma-ketlik xarakterga egaligini hisoga olishi, har bir o‘quvchiga individual yordam ko‘rsatishi, o‘quvchilarning husnixat bilan to‘g‘ri yozish ko‘nikmalarini rivojlantirib borishi lozim.

Shu bilan birga o‘qituvchi yozuvga o‘rgatishning usullari (metodlari)ni ham puxta o‘rgangan bo‘lishi shart.

Husnixatga o‘rgatish fani boshqa fanlar qatori o‘zining tarixiy manbalariga ega bo‘lgani holda o‘sib, rivojlanib bormoqda. Bu metod va usullarga quyidagilar kiradi:

1.Chiziqli usul.

2.Genetik usul.

3.Namunaga qarab yozish usuli.

4.Namunaga qarab yozish ko‘chirish usuli.

5.Nusxa ko‘chirish usuli.

6.Tasavvur orqali yozish usuli.

7.Ritmik usul (sanoq-ohang)

8.Harf shakllarini tahlil qilish usuli.

9.Yozuv malakasini ongli o‘zlashtirish usuli.

10.Qo‘l harakatini mashq qildirish usuli.

Boshlang‘ich sinflarda o‘quvchilarni husnixatga o‘rgatish ehtiyoji yuqoridagi talablar asosida yuzaga keladi. Boshlang‘ich sinflarda o‘quvchilarni husnixat bilan yozuvga o‘rgatish metodikasi ularda aniq, chiroyli va tez yozish imkonini hosil qilishi lozim. Bu kabi vazifalarni amalga oshirish uchun dastur mazmunini va uning talablarini, o‘qitish usullarini, yozuvga o‘rgatishning gigiyenik shartlarini, o‘quvchilarning yozuvidagi individual kamchiliklarini tahlil qilish, kamchiliklarning yuzaga kelish sabablarini aniqlash va tuzatish usullarini ishlab chiqish zarur.

Mazkur yo‘nalish faqat o‘qituvchi faoliyati bilan cheklanib qolmasligi, bunda asosan «Mahalla-oila-maktab» konsepsiyasi faoliyatini yanada kuchaytirish zarur bo‘ladi. Ayniqsa, «Ota-onalar universiteti» ish ko‘lamini kengaytirish yo‘nalishidagi ishlar samaradorligining oshishiga sabab bo‘ladi. Bunda yosh ota-onalar uchun o‘quvlar o‘tkazish, ularni farzandlarini husnixatga o‘rgatish talablari bilan tanishtirish va uzviy hamkorlikni yo‘lga qo‘yish ayni muddaodir.

Universal kompyuterlashtirish yozuv asboblariga bo'lgan ehtiyojni kamaytirdi. Xatlarning aksariyati kompyuter klaviaturasida, mobil qurilmalarda yozilgan. Faqat o'quvchilar va talabalar ko'p narsalarni yozishlari kerak. Biroq qalam va qalamlarni muzeylarga yuborish juda erta. Ba'zi hollarda siz ulardan foydalanishingiz kerak. To'g'ri, to'g'ri va tushunarli qo'l yozuvining jozibadorligi shubhasizdir. Unga ko'ra, odamlar aql-idrokni, nafislikni, yuqori uslubni darhol aniqlaydilar. Shuning uchun, ko'plar chiroyli yozishni o'rganishni, yaxshi taassurot qoldirishni o'rganishni xohlashadi.

Noto'g'ri va yomon qo'l yozuvining sabablari

Professional grafologlarga insonning xarakteri, odatlari, mentaliteti haqida hamma narsani aytib berish uchun qo'l yozuviga qarash kifoya. Shuning uchun sabablardan biri individual fazilatlardir. Odamlar bezovtalanadilar, juda faol, arzimas narsalarga e'tibor bermaydilar, qo'l yozuvi go'zalligi bilan farq qilmaydi. Ko'p jihatdan u notekis, yashirin. Agar siz qo'l yozuvini o'zgartirishni xohlasangiz, bu darajadagi o'zgarishlardan boshlash uchun arziydi.

Qo'l yozuviga nafaqat ichki fazilatlar ta'sir qiladi. Birinchi maktab yillarida shakllangan, yozishni o'rgatish juda muhim rol o'ynaydi. O'tgan asrda ko'pchilik aniq, ravon, chiroyli yozgan. Imlo yozishni tez yozishga imkon bermaydigan favvora qalamlari yordamida amalga oshirildi. Ushbu mahoratga ko'p e'tibor qaratildi, har bir talabaning o'qituvchisi harflarni ko'rsatishga majbur bo'ldi.

Zamonaviy bolalar sharikli ruchkalar bilan yozadilar. Chiroyli yozish uchun xattotlik eng yaxshi variant emas, garchi ularning qulayligi shubhasizdir. O'qishga yondashuv o'zgargan. Chiroyli qo'l yozuvi, harflarning imlosi aniqligini shakllantirishga katta e'tibor berilmaydi. O'qituvchilar bu dasturda ayblash uchun unchalik ko'p emas, bu imlo uchun etarli soatni o'z ichiga olmaydi.

Yomon qo'l yozuvi sababi kasb bo'lishi mumkin. Barchaga ma'lumki, shifokor tomonidan yozilgan so'zlarni faqat shifokor bajarishi mumkin. Qolganlari uchun tibbiy tarixdagi yozuvlar, retseptlar, kartalar sirli xatdir.

To'g'ri moslash

Agar siz qo'l yozishingizni o'zgartirishga qaror qilsangiz va muntazam ravishda yozishga tayyor bo'lsangiz, ish joyini tayyorlang. Kreslo, stul qulaylikni ta'minlashi kerak, muhim nuqta yaxshi yoritishdir. Ko'rinishi mumkinki, qo'nish jarayoni qo'l yozuvi bilan bog'liq emas. Bu aslida bunday emas. Agar tananing barcha qismlari to'g'ri holatda ekanligiga ishonch hosil qilsangiz, mashq yanada samarali bo'ladi. Orqa tekis bo'lishi kerak, stulga, stulga bosilishi kerak. Oyoqlar erga tekis bo'lishi kerak. Stol chetidan qoringacha bo'lgan masofa mushtning kengligiga teng. Ko'zdan daftargacha taxminan 30 sm bo'lishi kerak, bu pozitsiya xatlarni osongina bosib chiqarishga, charchoqni ketkazishga va o'murtqa sog'lig'ingizni saqlashga yordam beradi.

Qalamni o'ngga tuting

Yomon qo'l yozuvining keng tarqalgan sabablaridan biri bu noto'g'ri qo'l harakati. Yozishda ko'p odamlar faqat barmoqlar va cho'tkadan foydalanadilar. Ammo agar siz chiroyli yozishni o'rganmoqchi bo'lsangiz, bu ishda bilak va elkangizni qo'shishingiz kerak. Ularning birgalikdagi harakatlari harflarning yo'nalishini, hajmini boshqarishga yordam beradi.

Tutqichni uchta barmoq bilan to'g'ri ushlab turish kerak. Katta va indeks asbobni o'rnatadi, o'rtasi esa uni qo'llab-quvvatlaydi. Uni kuchli siqish kerak emas, tutqichni barqaror holat bilan ta'minlash kifoya.

Nusxa kitobi

Nusxa ko'chirish deb nomlangan maxsus daftarlar aniq, to'g'ri yozishni o'rganishga, birinchi sinf o'quvchisiga harflarni istalgancha berishga yordam beradi. Siz bunday qo'llanmani yuqori sifatli imloni o'zlashtirish uchun ishlatishingiz mumkin. Harflar harflarda, ularning konturlarida yozilgan, yonbosh chiziqlar bor, ular bo'ylab nishab ishlab chiqilgan.

Siz bunday yordamchisiz qila olasiz, tor o'lchagichda daftarga yozishni o'rganing. Yordamchi liniyaning mavjudligi hatto qo'l yozuvini rivojlantirishga yordam beradi. Bir xil o'lchamdagi harflarga ega harf chiroyli, chiroyli ko'rinadi, hatto noto'g'ri ulanishlar bo'lsa ham, elementlar juda aniq ko'rsatilmaydi.

Maxsus mashqlar

Maxsus mashqlar sizga chiroyli yozishni o'rganishga yordam beradi. Qutidagi daftarchani oling, har bir harfning o'z katakchasiga ega bo'lishi uchun har qanday matnni qayta yozing. Bu ko'rinadigan darajada oson emas. Harflarning elementlari hujayraning chegaralaridan tashqariga chiqmasligi kerak va juda kichik bo'lmasligi kerak, chiziqlar etishmayotgan bo'lishi kerak. Mehnatning natijasi silliq, deyarli xattotlik yozuvi bo'ladi. Agar siz darhol ushbu qoidalar bo'yicha yoza olmasangiz, har bir harfni alohida-alohida yozishni mashq qiling.

Qo'l yozuvini bosqichma-bosqich qanday o'zgartirish kerak

Dastlabki bosqichda mavjud bo'lgan qo'l yozuvi sifatini ob'ektiv baholash, aniq nimani xunuk va noaniq qilishini aniqlash kerak. Buning uchun matnni diktant ostida yozing, harakat qilmasdan, maxsus kuch sarflamasdan. Endi siz xatlarni, ulanishlarni yozayotganingizni ko'rishingiz kerak, qaysi elementlar tuzatishga muhtoj. Ushbu nusxani qoldiring. Taqqoslash uchun foydalidir. Qo'l yozuvini o'zgartirganingizda, buni ko'rishingiz mumkin.

Go'zal katta harfni tanlang.

Harflarning to'g'ri yozilishini to'liq o'rganganingizdan so'ng, siz o'zingizning noyob yozish usulingizni tanlashni boshlashingiz mumkin. Agar ularning to'g'ri imlosi avtomatik bo'lsa, hatto tezda yozilsa ham, ular benuqson ko'rinadi, siz individual xususiyatlarni berishni boshlashingiz mumkin. Sizning qo'l yozishingiz turli xil elementlarda farq qilishi mumkin. Harflar o'ynoqli ponytaillar, kichik jingalaklar bilan bezatilishi mumkin. Ba'zilar ularga go'zal yumaloqlikni berishni afzal ko'rishadi, boshqalari uchli shakllarni yoqtirishadi, boshqalari pastki chiziqlardan foydalanishadi. Siz o'zingizning didingizga qarab yo'l tutishingiz mumkin, asosiysi, bu yangiliklar qo'l yozuvini noqonuniy qilmaydi, yozish uchun ajoyib estetik ko'rsatkichlarni ta'minlaydi.

Harflarning imlosini daftarchada takrorlang

Zo'r natijaga erishish uchun har bir xat ko'p marta yozilishi kerak. Siz alifboning har bir elementi uchun varaq tayinlashingiz mumkin. Agar bu etarli bo'lmasa, ovoz balandligini oshiring. Siz dangasa bo'lolmaysiz, qo'l yozuvi o'zgarishi uzoq jarayon, qo'l, bilinçaltı xotirani mashq qilish kerak, shunda yangi uslub o'z-o'zidan paydo bo'ladi.

Harflarni so'zlarga bog'lang

Shaxsiy harflarni yozish qoidalarini sifatli o'zlashtirganingizdan so'ng, ularni so'zlarga birlashtirishga o'tishingiz kerak. Bu mahorat ham tayyorgarlikni talab qiladi. Ammo harflarni o'rganish kabi ko'p vaqt talab qilinmaydi. Maktubda bir nechta variantlardan foydalaniladi, ularni o'rganish qiyin emas. Bularning barchasini daftarga yozing, to'g'ri texnikani ishlab chiqish uchun bir necha qator yozing.

5 daqiqada chiroyli yozishni qanday o'rganish kerak?

Zo'r qo'l yozuvi ko'p vaqt va kuch talab qiladigan mashaqqatli ishdir. Agar siz 5 daqiqada chiroyli yozishni qanday o'rganishni o'rganmoqchi bo'lsangiz, javob sizni hafsalangizni pir qiladi. Kundalik mashg'ulot kamida 15-20 daqiqa davom etishi kerak, aks holda barcha harakatlaringiz behuda ketmaydi.

Voyaga etgan odamning qo'l yozuvini o'zgartirish usullari

O'zgartirish uchun qo'l yozuvi xarakterlidir. Bu yoshga qarab o'zgaradi, siz qanchalik tez-tez qalam bilan yozasiz, qanday tezlikda.

Siz pochta kartochkasini imzolashingiz kerak bo'lsa, xat yozish uchun chiroyli ko'rinmasa, siz o'zingizning chirkin, xattigrafik bo'lmagan qo'l yozishingizdan afsuslana boshlaysiz.

Tezda chiroyli qo'l yozishda yozishni o'rganing. Agar siz buni 5 daqiqada qila olaman deb o'ylasangiz, unda siz adashyapsiz. Bu vaqt talab etadi, sabr-toqat.

Qo'l yozuvini yaxshi tomonga o'zgartirish uchun bir necha ilmiy usullar mavjud:

Nusxalash Oddiy usul, bu o'zingiz uchun yoqtirgan mukammal qo'l yozishni tanlaysiz. Bu yaqin kishining qo'l yozuvi yoki Internetda tegishli shriftda bosib chiqarilgan bo'lishi mumkin.

Matnni aniq va aniq takrorlamaguningizcha, uni qayta-qayta yozish kerak, qo'lda yozing. Psixologik usul - bu avtoulovlarni o'qitish. Ushbu usul hamma uchun mos emas.

Daftarda qalam bilan xat o'tirishdan oldin, orqa tomoningizda yotishingiz, kuniga bir necha marta dam olishingiz, kuniga bir necha marta ko'zingizni yumib, qanday qilib chiroyli, mukammal yozishingizni tasavvur qiling.Bunday paytlarda tananing harorati, xotirjamligi va yengilligini his qilish juda muhimdir. Bularning barchasi bilan siz o'zingizga "mening yozuvim mukammal" degan fikrni singdirishingiz kerak.

Avtoulovni o'qitishning salbiy tomoni shundaki, u yozishga qaraganda ko'proq vaqt talab etadi. Va hamma ham bu usuldan o'ziga xos bo'lgan narsaga erisha olmaydi.

O'zingizni yozishga o'rgatish uchun o'tirishdan oldin ular qo'llar va barmoqlar uchun mashq qilishni tavsiya etadilar. Barmoqlaringizni yaxshilab cho'zishingiz kerak. Kimdir sizga yordam berishi, egilishi, barmoqlaringizni ochmaslik yaxshiroqdir, lekin buni o'zingiz qilishingiz mumkin - chap qo'lingiz bilan biz o'ngni, o'ng bilan chapni massaj qilamiz.Yozish paytida siz qon aylanishini tiklash, mushaklarni cho'zish uchun bo'yin, elka, elkama-elka mashqlarini bajarishingiz kerak.

Bolalarda noto'g'ri qo'l yozuvi sabablari va uni qanday yaxshilash kerak

Bolani to'g'ri yozishni o'rgatish uchun, yomon yozilish sabablarini topish kerak.

5 asosiy sabab bor:

miya rivojlanish xususiyatlari,

qo'l harakatchanligi yaxshi rivojlanmagan

stol ustidagi daftar noto'g'ri

tartibsiz holat, qo'llar, oyoqlar stolda,

kosmosni idrok etish darajasi etarlicha rivojlanmagan.

Bolaning qo'l yozuvini bosqichma-bosqich qanday tuzatish mumkin:

Siz bolani o'zingizning diktangizga binoan yozishingiz mumkin. Shoshilmang, unga harflarni to'g'ri ko'rsatishga ruxsat bering.

Bolaning yozuvga qiziqishi uchun uning matnni yaxshi ko'rishi juda muhimdir.

Zebra foydalaning. Bu barcha so'zlarning hajmini, eğimini tushunishga yordam beradi va bolaning har qanday varaqqa aniq yozishni odat qiladi.

Agar harflar noto'g'ri yozilgan bo'lsa, ularni yozishni o'rganib, diqqatni jalb qilish kerak.

Bolaning diqqatini bu ajoyib so'zlarga, harflarga qarating. Muvaffaqiyat rag'batlantiradi, rag'batlantiradi.

Qizingiz yoki o'g'lingizni mashg'ulotlarga haddan ortiq yuklamang. U to'liq o'rganishi, o'ynashi, dam olishi kerak. Ushbu mashg'ulot uchun vaqtni tanlang.

O'zgarish uchun siz turli tillarning harflarini o'rganishingiz mumkin. Ukraina, rus va ingliz tillarida yozish.

Qo'l yozuvi bilan siz odamning tabiatini aniqlashingiz mumkin. Chiroyli, to'g'ri harflar yoqimli, ular yaxshi, jozibali ko'rinadi

3-Savolga javob.

Malaka — muayyan kasb, ishni yaxshi oʻzlashtirish natijasida orttirilgan mahorat. Odatda, biron ish jarayonida harakatlar anglanilgan yoki anglanilmagan tarzda amalga oshiriladi. Harakatni ba~ jarishda ongning borgan sari kamroq ishtirok etishi tufayli ish gʻayriixtiyoriy ravishda ijro etila boradi, ayrim mayda qismlarga eʼtibor kamayadi. Harakatning qisman gʻayriixtiyoriy ravishda bajarilishi tufayli uning tuzilishida ayrim sifat uzgarishlari yuz beradi. Harakatni hissiy nazorat qilish, uni markazdan turib boshqarish usullari oʻzgarib boradi. Harakat usullarini idrok etishdan diqqat xoli boʻladi va u harakat vaziyati hamda mahsuliga qaratiladi. Buning natijasida topshiriq ravon, ortiqcha kuch sarflamay, tez va sifatli bajarila boradi. Mas, tajribali mashinkada yozuvchi klavishlarga karamasdan yozaveradi