O‟zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‟rtа mахsus tа‟lim vаzirligi urgаnch dаvlаt univеrsitеti

Turistik mahsulotlar 
Turistik  mahsulot  turizm  maqsadlari  va  jarayonida  turistning  ehtiyojlarini 
qondirish  uchun  yetarli  bo‗lgan,  barcha  turistik  xizmatlar,  ishlar,  tovarlar  va 
ta‘minot  vositalari  hamda  turpaketga  kiritilgan  boshqa    turistik  xizmatlar 
majmuidan iborat. Turistik  mahsulot  (turpaket)  xizmatlar  harakatining 24  soatdan 
ortiq  vaqtiga  ega  va  yoki  tunab  qolish  (joylashtirish)  va  joydan  -joyga  ko‗chib 
o‗tish  (yuk  tashish)  ni  o‗z  ichiga  oladi.  Turistik  mahsulot  barcha  ko‗rsatilgan 
xizmatlar  va  barcha  harajatlarni  o‗z  ichiga  olgan  umumiy  narx  bo‗yicha  taklif 
etiladi,  uning  iste‘mol  xususiyatlari  esa  shartnoma  shartlari  asosida  amalga 
oshiriladi. 
Turist  turistik  mahsulotlar  (turistik  xizmatlar,  ishlar  va  tovarlar) 
iste‘molchisidir.  Turistik  mahsulotlar-turistik  asosiy  xizmatlardan  (bronlashtirish, 
transfert,  joylashtirish,  ovqatlantirish,  ekskursiyalar),  qo‗shimcha  xizmatlar 
turistik-ishlardan (foto xizmati, sug‗urta, axborot, moliya, bank xizmati) va turistik 
tovarlardan  (esdalik  sovg‗alar,  xilma-xil  tur  tovarlari,  iste‘mol  tovarlari- 
parfyumeriya, tamaki, spirtli ichimliklar, maishiy texnika, kiyim-kechak) iboratdir.  
Agar  biz  turistik  xizmatlar  ko‗rsatish  jarayonini  sinchiklab  kuzatadigan 
bo‗lsak, unda turizm tashkilotchilari (turoperatorlar) aynan xizmat ko‗rsatish bilan 
emas,  balki  ular  turistlarning  ehtiyojlariga  qarab,  turistik  mahsulotni  
shakllantiradilar va ularning turli kombinatsiyalarini tuzadilar, buning evaziga ular 
foiz  ko‗rinishida  mukofot  oladilar.  Shunday  qilib,  turizm  tashkilotchilari  turistlar 
va xizmat ko‗rsatuvchilar o‗rtasida vositachi vazifasini o‗taydilar.  
«Turizm tashkilotchilari nima bilan savdo qiladilar va turistik yo‗llanma yoki 
vaucherni harid qilgan turist bevosita nimaga ega bo‗ladi?» degan savol tug‗iladi. 
Agar  ushbu  jarayon  diqqat  bilan  o‗rganilsa,  unda  turist  ushbu  yo‗llanmaning  
o‗rnatilgan  muddatida    turistik  xizmatdan    foydalanish  huquqiga  ega  bo‗ladi. 
Turistik  yo‗llanma  (vaucher)  bu  turistning  yoki  turistlar  guruhining  tur  tarkibiga 
kiruvchi  turistik  xizmatlarga  bo‗lgan  huquqini  belgilovchi  va  bunday  xizmatlar 
ko‗rsatilganligini tasdiqlovchi hujjat hisoblanadi.  

---

97 
 
Narxni  kamaytirish.  Narxni  oshirish  yoki  kichik  qismlarni  va    ichki  tarkibiy 
qismlardan  foydalangan  holda  maxsulot  sifatini  arzonlashtirish  iste‘molchilarni 
yo‘qolishiga tezroq olib keladi. Xaridorlar bunday o‘zgarishlarni sezishi muqarrar. 
Shu  yo‘sinda  narxni  kamaytirish  bitta  emas  bir  nechta  buyurtmalarga  asoslangan 
holda samaradorlikni oshirishi mumkin.
17
  
Biz  bir  nechta  uslublarni  eslatib  o‘tganimizdek  oziq-ovqat  narxlarini 
kamaytirish  ishchilarni  ehtiyotkorlik  bilan  ro‘yhatga  olishni,  hissani  yaxshilashni 
nazoratga  olishni,  muammolarni  ko‘rib  chiqishni,  qog‘oz  maxsulotlari  va  boshqa 
bir  martalik  narsalani  ishlatishni    taqazo  etadi.  Asosan,  narxni  kamaytirish 
jarayonini  ko‘zdan  kechirish  asosida  sifatni  yo‘qotmasdan  kamaytiriladigan  joy 
toppish.    Bu  negizga  binoan,  haqiqiy  standart  narx  belgilanadi,  va  namoyish  shu 
standartlarga  qarshi tekshiriladi. 4,1  formasi  tekshirish  uchun   umumiy  uslublarni 
narxlar namunalarini ko‘rsatadi.  
 Agar  narx  tushishi    maxsulot  sifatining  arzonlashishiga  qaraganda  ancha 
samarali  bo‘lsa,  ularning  foydaga  katta  ta‘siri  bo‘ladi.  Narxni    dollarda  saqlash, 
hammasidan keyin,  ancha foydali bo‘ladi. Sotuvni oshirish ba‘zi ko‘tarilgan narx 
va o‘zgaruvchan narxlar oziq-ovqat narxlari kabilar bilan hamroh bo‘ladi – va ko‘p 
foyda bo‘lmasligi mumkin. 
Jarayonlar  muhokamasi  natijalarni  saqlash  metodilasini  ko‘rib  chiqmasdan 
to‘liq  bo‘lmaydi.  Boshqacha  qilib  aytganda,  sizning  mexmondo‘stlik  darajangiz, 
siz  shubhasiz  nazorat  fanini  davomiy  o‘qisiz.  Sizni  mexmondostligiz  bilan 
tanishish  qismi  sifatida,  bo‘lim  qisqacha  oziq-ovqat  nazorat  xizmatini,  bayonot 
hisoblashni va statistikalarni muhokama qiladi.