O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi toshkent kimyo-texnologiya instituti

                        

 

 

                                                    

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                         7 

---

                                                     23-16  Askarov.K                                                        

 

 

 

                                                 TEXNIK QISM 

           Distillyat moy frakstiyalaridan qayta ishlab olingan surkov moylari- 

distillyat moylar deyiladi, gudrondan olinganlari-qoldiq moylar deyiladi. 

Boshlang’ich moy frakstiyalaridan moy komponentlarini olish murakkab ko’p 

bosqichli jarayondir. Xar bir bosqichni vazifasi moylarni ekspluatastiya 

xususiyatini pasaytiradigan gruppalar birikmasidan tozalashdir. Neft 

frakstiyalaridan hamma kislotali xossaga ega bo’lgan birikmalarni, to’yinmagan 

uglevodorodlarni, qisman oltingugurtli va smolali birikmalarni, qisqa yon zanjirli 

polistiklik aromatik uglevodorodlarni, qattiq parafinlarni chiqarib tashlash kerak. 

Boshlang’ich moy frakstiyalaridan moy komponentlarini olish asosida yuqorida 

ko’rsatilgan zararli komponentlarni tozalash yotadi. Bu usullar-fizik (erituvchilar 

bilan ekstrakstiyalash), eritmadan past haroratda cho’ktirish, fizik-ximik- 

adsorbstiya, kimyoviy usul-N2SO4 bilan tozalash va gidrotozalashdir. 

          Qoldiq moylarini ishlab chiqarish distillyat moylarni ishlab chiqarishga 

nisbatan murakkabdir, chunki gudronda asfalten-smolali birikmalar juda ko’p. 

Mazutni vakuum ostida haydalgandan keyingi qolgan qoldiqni-gudronni 

deasfaltizastiya qilinib undagi bo’lgan smolali-asfaltenlarni chiqarib olinadi. 

Deasfaltizat saylab tozalovchi eritmalar-fenol yoki furfurol bilan tozalanadi. 

Bundan maqsad-qolgan smola-asfaltenlarni va yonbosh zanjiri qisqa bo’lgan 

polistiklik aromatik uglevodorodlarni ajratib olish. Selektiv (saylab) tozalangan 

rafinatdan erituvchilar asteton, dixloretan yordamida qattiq parafinlarni 

cho’ktiriladi. Deparafinlangan mahsulotni adsorbstiya yoki gidrotozalash 

yordamida me’yoriga etkaziladi. 

           Distillyat moy frakstiyalari, odatda, deasfaltizastiya qilinmaydilar.  

           Distillyat va qoldiq moylarni umumiy texnologik sxemasi shu bilan farq 

qiladi. Moy frakstiyalari tozalangandan so’ng moylarni rangi o’zgaradi, ular ancha 

rangsizlanadi. Smolali va polistiklik aromatik uglevodorodlardan tozalash 

natijasida moylarni kokslanishi va yopishqoqlik indeksi ortadi. Smola va 

to’yinmagan uglevodorodlardan tozalash moyni termobarqarorligini oshiradi. 

---

                                                     23-16  Askarov.K                                                        

 

 

Kislota xususiyatiga ega bo’lgan uglevodorodlardan tozalash esa korroziya 

aktivligini pasaytiradi va qattiq uglevodorodlardan tozalash qotish temperturasini 

pasaytiradi.  

Moylarni tovar xolatiga keltirib tayyorlash komponentlarni aralashtirish 

qurilmasida olib boriladi. Yengil, o’rta va og’ir distillyatlar va qoldiq 

komponentlar bo’lsa moylarni xoxlagan navini tayyorlash mumkin.