Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maхsus ta’lim vazirligi toshkеnt arхitеktura va qurilish instituti

Yordamga muhtojlikni va samaradorlikni oʻrganish. 
Agar  shaxsni  oʻziga  nisbatan  samaradorligi  ishonchi  past  boʻlsa,  unda 
yordamga  muhtojlik  kuchayib  boradi.  Bu  koʻproq  depressiyaga  yaqinroq. 
Psixolog  Martin  Seligman  (1995-y.)  yordamga  muhtojlikni  oʻrgangan. 
Tadqiqotlar  davomida  tushkunlik  hayvonlarda  ya’ni  kalamush  va  kuchuklarda 
oʻtkazildi.  Qafasda  takroran  ularga  ruhiy  zarba  berildi.  Jarayonning  keyingi 
bosqichida holat bir muncha oʻzgardi. Hayvonlar qafasning bir joyidan boshqa 
joyga qochishdan oʻzlarini chetga oldi. Ammo birozdan keyin bunday qolishni 
toʻxtatishdi. Seligman bunday harakatni yordamga muhtojlik deb nomladi. 

---

136 
 
Odamlarda  yordamga  muhtojlik  muammolar  bilan  shugʻullanishda  turli 
hil  xarakter  yoʻllariga  olib  boradi.  Ular  muammoni  manbayini,  sababini 
qidirishni  boshlaydilar,  hayotiy  muammolarni  umumlashtirib    ularni 
vaqtinchalikmi  yo  davomiy  ekanligini  koʻrishlari  kerak.  Optimist  shaxslar 
ularga qarama-qarshi sifatida muammoni tashqaridan hal qilishga ishonishadi. 
Idrok haqidagi farqlar haqida diqqatga sazovor soʻzlar shundan iboratki,  
ushbu  idroklar qancha kelajak uchun umidli boʻlishga yuqori darajada samarali 
boʻlib  oʻxshasa,  shuncha  yordamga  muhtojlik  undan  farq  qiladi  yoki  qarama 
qarshilikni  ifodalaydi.  Allaqachon  yuqorida  aytib  oʻtilganidek,  oʻziga  boʻlgan 
samarali  ishonch  biror  kishi  tomonidan  oʻziga  berilgan  ishni  muvaffaqiyatli 
bajarishda  muhim  ahamiyatga  ega.  Ushbu  mazmundan  kelib  chiqadiki,  oʻziga 
boʻlgan  ishonch  diqqatni  vaqtinchalik  yoki  chegaralangan  vaqtga  nisbatan 
qoʻllanadi,  xattoki  muvaffaqiyatga  erishish  biror  kishi  tomonidan  ichki 
hisoblangan  holda  ham.  Ustozlar  talabalardagi  yordamga  muhtojlikni 
pasaytirishlari  mumkin,  buning  uchun  ular  oʻziga  ishonchlilik  hissini 
ruhlantirishlari kerak. Bu yerda biz keyin tushuntiradigan bir qancha ushbu ishni 
amalga oshirish yoʻllari mavjud.