O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

1.
O’z uzunligini kamaytirganda(yengib o’tuvchi - miometrik meyor). 
2. 
Uzunligi ortganda (yon beruvchi – pliometrik meyor). 
3. 
Uzunligi o’zgarmaganda (ushlab turuvchi -izometrikmeyor). 
4. 
Uzunligi va mushkalardagi zo’riqish o’zgarganda (aralash –auksotonik meyor). 
Dastlabki ikki meyor mushaklarning dinamik,uchinchisi – statistik, to’rtinchisi –
statodinamik ishlari uchun xos. Mushaklarning ushbu ish myorlarini “dinamik kuch “ va “statik 
kuch “ atamalari bilan belgilangan. Kuchning ktta miqdorlari mushaklarning yon beruvchi ishlarida 
namoyon bo’lib, gohida izometrik ko’rsatkichlardan 2 marta katta bo’ladi.
Mutloq kuch 
odamning kuch potensialini, maksimal kuchini ifodalaydi va izometrik 
meyorda vaqt chegaralanmagan yoki chegaraviy miqdordagi yuk ko’tarilgan holda, maksimal erkin 
mushak kuchi bilan o’lchanadi. Izlanishlar natijasiga ko’ra , shuni ta’kidlash mumkin, odamning 
mutloq kuch darajasi ko’p jixatdan muhit faktorlai bilan shartlangan(sport mashg’ulotlari, mustaqil 
mashg’ulotlar va x.k). 
Nisbiy kuch 
mutloq kuchning tana vazniga nisbati, yoki 1kg tana vazniga to’g’ri keladigan 
kuch miqdori bilan baholanadi. Ushbu ko’rsatkich turli vazndagi odamlarning kuch tayyorlanganlik 
darajasini solishtirish uchun qulay. Ko’plab jismoniy mashqlar uchun mutloq kuchning emas, balki 
,nisbiy kuchning ko’rsatkichlari muhim, masalan , yugurishda, zunlikka va balandlikka sakrashda 
va x.k. Mutloq kuchga nisbatan nisbiy kuch ko’proq irsiy xususiyatlarga bog’liq.Yuqorida 
iushaklar to’g’risida yozib o’tilganlarni eslatib o’tamiz. Kuch qobiliyatlarining rivojlanishi va 
namoyon bo’lishi ko’plab faktorlarga bog’liq. Avvalam bor , ularga iushaklarning ko’ndalang 

---

55 
kesim miqdori ta’sir ko’rsatadi: u qanchalik yo’g’on bo’lsa, barcha teng sharoitlarda mushaklar 
katta miqdordagi zo’riqish namoyish qilishi mumkin . Odamning kuchi mushak tolalarining 
tarkibiga bog’liq – TQ ,SQ. Katta miqdordagi og’irliklar va kichik sonli qaytarishlar bilan 
o’tkaziladigan kuch mashg’ulotlari ko’proq miqdorda “tezkor” mushak tolalarini jalb etadi, shu 
bilan bir qatorda uncha katta bo’lmagan og’irlik va katta sonli qaytarishlar soni bilan o’tkazilgan 
mashg’ulotlar TQ– tolalar bilan bir qatorda SQ–tolalarni ham faollashtiradi. 
Turli mushaklarda TQ va SQ tolalarning foiz miqdori turlicha va turli odamlarda bu miqdor 
bir biridan katta farq qiladi. Demak , genetik nuqtai nazardan , ular kuch ishlariga turli potensial 
imkoiyatlarga egalar. Mushak qisqarish kuchiga elastik xususiyatlar, qovushqoqlik, anotomik 
tuzilish, mshak tolasi strukturasi va kimyoviy tarkibi ta’sir qiladi. 
Odamning kuchli imkoniyatlarini namoyon qilishida mushaklardagi zo’riqishlarni MAT 
tomonidan meyorlashtirish katta rol o’ynaydi. Kuch qobiliyatlarning namoyon bo’lishi 
mushaklardagi energota’minot samaradorligi bilan uzluksiz bog’liq.Bu jarayonda ATF resintezining 
anaerobik quvvati va tezligi, kreatinfosfatning miqdor darajasi, mushakichki fermentlarining 
faolligi, shuningdek mioglobin miqdori va mushak to’qimalarining tashqi mikoniyatlari muhim rol 
o’ynaydi.
Odam namoyish eta oladigan maksimal kuch , xarakatning mexanik xususiyatlariga bog’liq. 
Ularga :dastlabki xolat, richag yelka uzunligi va xarakat paytidagi kuch yelkasi va uzunligi 
o’zgarishi bilan bog’liq ,mushak tortish burchagi o’zgarishi . Kuch dastlabki tana qizdirish va MAT 
ni kerakli qo’zg’oluvchanligining optimal darajagacha o’sishi ta’sirida ortadi. Yoki aksincha, 
haddan ortiq qo’zg’olish va toliqish mushaklarning maksimal kuchini kamaytirishi mumkin. Tashqi 
muhit qarshiligi qanchalik katta bo’lsa, kuch ko’rsatkichlarini rivojlantirishda maksimal kuch 
darajasi yanada katta ahamiyat kasb etadi. Chet ellik tadqiqotchilarning ishlarida (Atha,1981, 
Xartman, Tyummenan, 1988) maksimal kuch va juda katta tezlikdagi (tashqi qarshilik 
maksimalkuch darajasidan 20-25% kamroq) tezkor ishlash orasida teskari aloqa mavjudligi qayd 
etiladi. Masalan, bu narsa stol tennisi, badminton va boshqa o’yinlargi taalluqli. Kuch imkoniyatlari 
shug’ullanuvchilarning yoshi, jinsi, turmush tarzi ,ularning xarakat faolligi va tashqi muhitga 
bog’liq.