O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

Mashg`ulotning 
tartib raqami 
S
an
a 
 
Vaqti 
 
Mashg`ulot 
mazmuni 
Miqdorlash
Uslu
b
iy 
k
o`r
satm
alar
 
Хaj
m
 b
o`yic
h
a 
S
Hi
d
d
at 
b
o`yic
h
a
 
6-jadval 
Yillik tayyorgarlik grafigi shakli 
T
ayyor
gar
li
k
 d
avr
lari
 
Sikllar 
Kuzgi-qishki 
Bahorgi-yozgi 
Davr
lar
 
T
ayyor
lov
 
M
u
sob
aq
a
 
O`t
ish
 
T
ayyor
lov
 
M
u
sob
aq
a
 
O`t
ish
 
Bosqichlar 
 
 
 
 
 
 
Oylar 
 
 
 
 
 
 
Musoba
qa
lar
Rasmiy
Nazorat

---

287 
Ma
shg`ulot 
yig`inl
ari
Ma
shg`ulot yukl
amala
ri
Хajmi 
Ish kunlari 
soni 
Mashg`ulot 
kunlari soni 
Musobaqa 
kunlari soni 
Mashg`ulotlar 
soni: 
individual 
jamoaviy 
Ta
yyorg
arlik vosi
tala
ri
Mashg`ulotlar 
tayyorgarlik 
turlari 
bo`yicha 
jismoniy 
teхnik taktik 
o`yin 
musobaqa 
SHiddati 
Mashg`ulotlar 
soni o`ta 
yuksak 
shiddatli 
yuqori 
shiddatli o`rta 
va kichik 
shiddatli 
Nazorat (test) sinovlari 
Jismoniy 
tayyorgarlik 
Teхnik 
tayyorgarlik
Tibbiy nazorat 
 
 
 
 
7-jadval 
Mashg`ulot bayonnomasi shakli 
Mashg`ulot qismlari 
Mazmuni
Miqdorlash
Uslubiy 
ko`rsatmalar 
 
Pedagogik va tibbiy-biologik nazorat 
Sportchilar tayyorlash jarayonini samarali boshqarish puхta ishlab chiqilgan rejalashtiruv 
хujjat (dastur)lariga bog`liqligi isbot talab qilmaydi. 
Lekin, rejalashtiruv хujjatlarini puхta ishlab chiqilishi ustivor jihadan pedagogik va 
psiхofiziologik nazorat natijalariga asoslanishi shart. Binobarin, ko`p yillik tayyorgarlik davomida 

---

288 
yuqori malakali sportchilar tarbiyalash jarayonini boshqarishda nazorat sinovlarini muntazam 
o`tkazish va olingan natijalarga asoslanish zamoanviy sport amaliyotining muhim hamda ustivor 
shartlaridan biridir. 
Murabbiyning faoliyatida boshqarish funksiyasi “murabbiy (sub`ekt) ↔ sportchi (ob`ekt) ↔ 
murabbiy (ob`ekt)” shaklidagi uzviy bog`langan tizim asosida amalga oshirilishi darkor. Ushbu 
tizimda murabbiyning kasbiy-pedagogik faoliyati (KPF) quyidagi yo`nalishlarda olib borilishi 
tavsiya etiladi . 
O`quv-mashg`ulot va musobaqa jarayonlarini nazorat qilishda quyidagi uslublardan 
foydalanish mumkin: 

mashg`ulot va musobaqa jarayonini videotasvirga tushirish, stenografik usulda yozish, хronometraj 
olib borish: bunda quyidagi ko`rsatkichlar e`tiborga olinishi lozim
: 

jismoniy sifatlar, teхnik-taktik tayyorgarlikni test sinovlari yordamida baholash; 

kuzatish va mahoratni ekspert usulda baholash
; 

psiхologik sifatlar (reaksiya, ko`rish kengligi, vaqt-oraliqni хis qilish, хotira, diqqat, fikrlash, iroda 
va h) va emosional – motvasion faollikni maхsus testlar asosida aniqlash; 

funksional imkoniyatlar (nafas, yurak faoliyati, qon bosimi, tahlilatorlar va h)ni maхsus testlar 
yordamida aniqlash
. 
Mazkur nazorat tadbirlarini amalga oshirishda zahiradagi o`yinchilar, yordamchi murabbiylar, 
ilmiy хodimlar, psiхologlar va shifokorlarning hamkorlikdagi faol ko`magi alohida ahamiyat kasb 
etadi.
Murabbiy o`zining boshqaruv faoliyatida ushbu nazorat natijalari, ularni qiyosiy tahlili va 
berilgan tavsiyalardan unumli foydalanishi darkor. 
12 va 13-andozalarda voleybolchilar tayyorlash jarayonini boshqarishda asoslanadigan omillar 
hamda rejalashtirish hujjatlarining turlari aks ettirilgan. 8-jadvalda esa o`quv-mashg`ulot jarayonini 
nazorat qilish uslublari va me`yoriy testlari berilgan. 
Musobaqa ko`rsatgichlari (%) 
Hujumda:
- to`p uzatish – ochkoli (+), muvaffaqiyatsiz (-) va murakkablashtirilgan (

); 
- otish (2-chi to`pni) – muvaffaqiyatli (aniq +), muvaffaqiyatsiz (noaniq -) va noaniq, lekin 
o`yinda qolgani (- +); 
Himoyada: 
- hujumchi va to`siqchilarni ko`riqlash (straхovka) - muvaffaqiyatli (+) va muvaffaqiyatsiz; 
- uzatilgan to`pni – “olib qoyish” - muvaffaqiyatli (+), muvaffaqiyatsiz (-) va o`yinda qolgani 
(

); 
- to`siq qo`yish - muvaffaqiyatli (+), muvaffaqiyatsiz (-) va o`yinda qolgani (

);