O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

6
-MAVZU
 
6
-M
AVZU
 
HARAKATLANISHLARNI SHAKLLANTIRUVCHI MASHG‘ULOT. 
 
Maydonchaning 
turli 
zonalari 
bo‘ylab o‘ta keskin 
o‘zgaruvchan 
yo‘nalishlarda 
to‘pni 
o‘ynash 
uchun 
ijro 
etiladigan 
harakatlanishlar hal 
qiluvchi 
omil 
sifatida va o‘yinchini o‘z vaqtida to‘pga etib kelasha uning dastlabki tayyorgarlik holati va 
harakatlarinish texnikasi bilan o‘zaro bog‘liqdir.
Voleybol maydonchasining nisbatan kichik bo‘lganligiga qaramay, voleybolchilar statik 
holatda deyarli turmaydilar. Qayd etilganidek harakatlanishlar turlari va usullari ustivor 
jihatdan texnik elementlar (malakalar) hamda taktik rejalarni amalga oshirish maqsadida 
qo‘llaniladi. O‘yinchi u yoki bu harakatlanishni tezkor va samarali ijro etishi uchun u qulay 
dastlabki tayyorgarlik holatida bo‘lmog‘i kerak. Bunday dastlabki holatlar-asosiy holat, 
o‘zgaruvchan holat, turg‘un holat va start holati turlariga bo‘linadi. Eng qulay dastlabki holat 
– bu oyoqlar qisman egilgan, og‘irlik teng miqdorda ikki oyoqqa tushgan bo‘ladi, gavda 
biroz oldinga egilgan bo‘lishi lozim. Voleybolda harakatlanish usullari – oyoqdan oyoqqa 
siljish, ikki martali qadamlash, xatlash, yugurish, o‘z ichiga oladi. Bundan tashqari, 
“harakatlanishga – keskin to‘xtash, bukilish-yozilish, o‘ng va chap tomonlarga burilish-
aylanish, sirpanish harakatlari ham kiradi” – (tarjimonchi mualliflar). Qadamni qadamga 
qo‘yib siljish – oldinga-orqaga, o‘ng va chap tomonga ijro etiladi. Harakatlanish yo‘nalishi 
qaysi tomonga zarur bo‘lsa, harakat shu tomonga yaqin turgan oyoqdan boshlanadi. 
Ikki martali qadamlash oyoqdan oyoqqa siljib harakatlanishning to‘p etib kelish 
imkoniyati bermaganda oldinga-orqaga va chap-o‘ng tomonlarga ijro etiladi. 
Xatlash – harakatlanishning tezkor usulidir. Bu usul ham ikki martali qadamlash va qadam 
oldiga qadam qo‘yib siljish kabi amalga oshiriladi. Xatlash yurish yoki yugurishdan so‘ng 
ham bajariladi. 
To‘liq ma’nodagi yugurish aksariyat hollarda to‘p maydon uzoqlashib ketganda 
qo‘llaniladi. Voleybolda yugurish joydan siljib katta tezlik bilan harakatlanish va zudlik 
bilan to‘tashni talab qiladi. Bu to‘pni bexato o‘ynash uchun zarurdir. Sakrashlar asosan 
xujum zarbalari va to‘siq qo‘yishda hal qiluvchi rolni o‘ynaydi. Lekin zamonaiy voleybolda 
to‘p uzatish, to‘pni o‘z ustiga irg‘itib uzatish, to‘p kiritish, raqibni chalg‘itish uchun ijro 
etiladigan usullarda ham qo‘llaniladi. Bu haqida shu usullar mohiyatini yoritishda ma’lumot 
beriladi. 
Voleybol holat va harakatlanishlarga o‘rgatishdan boshlanadi. Bularga har bir 
mashg‘ulotning tayyorgarlik qismida va texnik hamda taktik usullarni shakllantirish 
davomida jiddiy ahamiyat qaratish zarur. 
Jismoniy 
sifatlarni 
rivojlantiruvchi 
mashqlarni 
shakllantiruvchi 
mashqlarni