O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi o’zbеkistоn rеspublikаsi sоg’liqni sаqlаsh vаzirligi

---

 

 

 

O’ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKАSI ОLIY VА O’RTА MАХSUS TА’LIM 

VАZIRLIGI 

O’ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKАSI SОG’LIQNI SАQLАSH VАZIRLIGI 

TОSHKЕNT TIBBIYOT АKАDЕMIYASI 

 

ICHKI  KАSАLLIKLАR PROPEDEVTIKASI KАFЕDRАSI 

 

 

 

Fаn: TIBBIYOT KASBIGA KIRISH 

 

 

 

 

 

Аmаliy mаshg’ulоt: 

 

Buyrak va siydik ajratuv yo‘llari kasalliklari bilan kasallangan bemorlarni 

nаzоrаt 

qilish vа pаrvаrishlаsh.   

 

Mаvzusi bo’yichа o’qitish tехnоlоgiyasi 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

BUYRAK VA SIYDIK AJRATUV YO‘LLARI KASALLIKLARI BILAN 

KASALLANGAN BEMORLARNI PARVARISHI VA ULARNING 

NAZORATI 

 

NEFROLOGIYA  (  yunoncha  nephros-buyrak,  logos-ta`limot  )  buyrak 

kasalligining 

etiologiyasi, 

patogenezi 

va 

kasallikning 

klinik 

kechishi, 

diagnostikasi, davolash va oldini olish usullarini ishlab chiqadigan ichki kasalliklar 

bo`limi.  Urologiya  (yunoncha  uron-siydik,  logos  –  ta`limot  )  siydik  tizimining 

jarrohlik kasalliklarini o`rganuvchi yo`nalish.  

Buyrak  va  siydik  kasalligi  bilan  og`rigan  bemorlarni  kuzatish  va 

davolash ikki yo'nalishda olib borish kerak.  

Kuzatuv  va  parvarishning  umumiy  chora-tadbirlari  turli  organlar  va 

tizimlar  kasalliklari  bilan  bir  vaqtda,  zarur  g'amxo'rlik  qilish  chora-tadbirlari: 

Bemorning  umumiy  holati  monitoringi,  harorti,  puls  va  qon  bosimini  aniqlash,  

bemorni shaxsiy gigiena bilan ta'minlash va boshqalar kiradi.  

Maxsus  parvarish-  siydik  ayiruv  tizimi  kasalliklarining  belgilari 

kuzatiladigan  bemorlarga  yordam  berish  uchun  mo'ljallangan  parvarish  -  bel 

sohasida og'riq, shish, siyish buzilishi, arterial gipertenziya va boshqalar.  

Buyrak kasalligi va siydik yo'llallari bilan og`rigan bemorlarni  kuzatish 

ehtiyotkorlik va muntazam parvarishlash talab qiladi. Qachonki bemorning: siydik 

rangi  o'zgarishi,  qon  bosimining  ortishi,  dispeptik  buzilishlar  sodir  bo’lganda, 

umumiy ahvoli yomonlashganda darhol shifokorga xabar berish kerak.  

Buyraklar  asosiy  vazifasi  –  siydik,   suvda  erigan  tuz,  metabolizm 

mahsulotlarini  ajratish  (xususan,  protein  metabolizm  mahsulotlari  -  "azot-qoldig`i 

bo'ladi"). Bundan  tashqari,  ,  buyraklar  oqsillar,  uglevodlar  va  yog'lar  almashinuv 

jarayonlarida,  gemodinamikada  tartibga  solishda  ishtirok  etadigan  biologik  faol 

moddalar (eritropoietin, renin, prostaglandinlar va boshqalar) ishlab chiqaradi. 

Har  5-10  minutda  buyraklar  orqali  tanamizdagi  barcha  qon  oqib 

o'tadi.   Sutkada  buyraklarda    1000  litr  gacha qon  aylanadi.  Buyrakdagi  siydik 

doimiy  asta-sekinlik  bilan  siydik  pufagida  to`planadi. Keng  ma'noda,    "diurez" 

so’zi siydik shakllanishi va siydik ajratish nazarda tutladi, lekin u ko'pincha siydik 

chiqishi miqdorini tavsiflash uchun ishlatiladi (grekcha  diureo - siydik ajratmoq). 

Katta  yoshli  odamlarda  siydik  ajratish  kundalik  miqdori  odatda,  qabul  qilingan 

suyuqlikning  50-80%ini  tashkil  qiladi,  ya’ni  1000  dan  2000  ml  orasida  o'zgarib 

turadi.Suyuqlikning  qolgan  hajmi  teri  orqali  (300-400  ml  /  kuniga)o`pka  orqali  ( 

300-400mlgacha, jismoniy yuk paytida 500 mlgacha,) ajraladi. Ichaklar orqali 100 

mlgacha suyuqlik ajraladi.  Jismoniy  og`ir ish bajarganda va issiq havoda haddan 

tashqari  terlash,  qayt  qilish,  ich  ketishi  paytida  siydik  chiqishi  kamayadi  va, 

aksincha:ko;p  suyuqlik  qabul  qilinganda  siydik  ajralishi  ko’payadi.  Buyrak  va 

siydik  yo'llari  kasalliklari  bilan  og`rigan  bemorlarda  turli  hil  shikoyotlar 

kuzatiladi. Bunda  bel  sohasida  shish,  dizuriya,  og'riq,  qon  bosimini  oshishi  kabi 

eng keng tarqalgan  alomatlar kuzatiladi.