O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi o’zbеkistоn rеspublikаsi sоg’liqni sаqlаsh vаzirligi

Siydik va uning xususiyatlari 

---

 

 

Buyrakning  asosiy  vazifasi  —  siydik  hosil  qilish.  Siydik  va  siyishni 

tekshirish  buyraklar  holati  va  ularning  faoliyatini  baholabgina  qolmay,  balki 

boshqa  qator  a’zolar  va  sistemalarning  buzilishi  (jigar  kasalliklari,  moddalar 

almashinuvi buzilishlari va boshkalar) kabida fikr yuritishga xam imkon beradi.  

Siydikning umumiy  miqdori. Bir sutkada odam 1,5-2 l siydik ajratishi 

mumkin. Atrof-muxitning yuqori xaroratida ko’p ter ajralganda ter bilan suv chiqib 

ketishi  oqibatida  siydikning  miqdori  kamayadi.  Uyqu  vaqtida,  ayniqsa    odam 

chuqur uxlayotgan  vaqtlarda, siydik hosil bo’lishi keskin kamayadi. Kechqurungi 

siydik  kunduzgidan  ko’ra  to’qroq  va  suyuqroq  bo’ladi.  Ovqatdan  so’ng  suv  va  

ovqat  tuzlari  ichakda  surilishi    oqibatida  siydik    hosil    qilinishi  oshadi  va  odatda  

ko’p    miqdorda  suyuk    bo’lmagan  siydik  ajralib    chiqadi.  Siydik    miqdori    ko’p 

suyukdik  ichganda    ko’payadi  va  kuyuk    ovqatlanishda  Xamda  ich  ketganda 

kamayadi.  

Siydikning rangi pigmentlarga bog’lik  bo’lib, odatda och sariq rangdan 

qizgish-sariq  ranggacha  o’zgarib  turadi.  quyuq  siydik  achchiqchoy  rangida  

bo’ladi.  

Siydik chiqarish yo`lining patalogiyalari. Diurezda o`zgarishlar. 

 Bu  buyrak  va  siydik  yo`llarida  uchraydiga  eng  ko`p  belgilrdn  biri 

poliuriya.  Bunda  siydiq  miqdori  2000  ml  dan  oshishi.  Bu  qachon  bo`ladi. 

Suyuqlikni  bir  sutkalik  normadan  ko`p  ichilganda,  xomiladorlik  va  kuchli  stress 

xolatlarida kuzatiladi. Yana bir turi shuki transudat va ekssudat xolatlarida, qandli 

diabetda  va  doimiy  bo`lgan  siydik  kasalliklarida.  Poliuriyada  doimiy  ravishda 

chanqoqlik va suvga tashnalik kuchli bo`ladi.  

Oligouriyada  esa  siydikni  normal  xolatga  nisbatan  kam  ajratish.  Uning 

miqdori  500  ml  ni  tashkil  etadi.  Bu  quydagi  xolatlar  kuzatiladi:  ko`p  terlash, 

fizikaviy  og`ir  mehnatlar,  qattiq  charchoqlar,  o`tkir  va  surunkali  nefritlarda. 

Umumiy xolatlarda: yurak yetishmovchligida, kuyganda shok xolatiga tushganda, 

buyraklar  zaxarlanganda.  Qo`rqish  xolatlarida  siydik  ajralmaydi.  Qorin  va 

ichaklarni bosganda xam siydik ajralmaydi.  

 Ishuriya  (  yun.  ischo-to`xtash,  yoki  to`sqinlik  qilish,  uron-  siydik  ). 

Bunda  siydik  pufagi  to`lganda  ham  uni  tashqariga  chiqara  olmaslik  kuzatiladi. 

Ishuriya  bu  -  siydik  yo`lining  torayishi.  Bu  xolat  bo`lganda  1-navbatda  siydik 

pufagini  bo`shatish  lozim.  Bunday  xolatlarni  bemorlarda  qo`llash  un  kasalning 

atrofida  xuddi  kranda  suv  oqb  turganidek  yoki  ckoynakda  suvni  tomchilatb 

qoyiladi. Yana bir yo`li shuki bunda iliq kuydirmaydigan qilib iliq suvli baloncha 

qoyiladi.  Agarda  bularning  xech  qaysisi  yordam  bermasa  bemorga  kateter  ulab 

qo’yiladi.  

---

 

 

  Nekturiya.  Bunda  siydik  ajratish  kunduzgiga  nisbatan  kechasi 

ko`payadi. Bundau xolatlar qariyalarda va qandsiz diabetka chalingan bemorlarda 

kelb chiqadi.  

  Enurez.  Bu  kasallik  turi  asosan  qariyalarda  ko`p  uchraydi,    siydikni 

tutib tura olmaslik.  

 Dizuriya.  Bunda siydik yo`llarining umumiy kasalliklari, qattiq og`riq, 

qiynalib siyish xolatlari.  Bu qaysi xolatlarda bo`ladi:  sistit, uretrit,  piyelo nefrit 

va buyrak tuberkulyozida. 

 Stranguriya.  Bunda  siydik  ajratish  tomchilab  bo`ladi.  Bunga  asosiy 

sabab  organizmning  shish  hisobiga.  Bu  buyrak  kassalikgi  chiqarish  yo`llarida 

kasallangan  bemorlar  uzoq  vaqt  davollanmasligi  natijasida  kelib  chiqadi.  Bu 

shishlar yuz va oyoqlarda kuzatiladi.  

 Beldagi og`riqlar. Buyrak va siydik chiqarish yo`llari bilan kasalangan 

bemorlarda uchraydi. Asosan buyrak kasalligida. Buyrak shishganda bu paytlarda 

kamdan  kam  lekin  tez  tez  bo`ladi.  Ko`p  holatlarda  buyrak  va  bel  og`rishi  qon 

bosimi  ko`tarilishiga  sabab  bo`ladi.  Beldagi  og`riq  ko`p  hollarda  siydik  yollari 

qovuqlar va jinsiy a`zolar bilan birga bir vaqtda og`riq bo`ladi. 

Bunday  hollarda  shifokor  kelguniga  qadar  iliq  suvli  vanna  yoki  grelka 

qo`yiladi.  Vannalar  qabul  qilishda  harorat  38-39C  dan  oshmasligi  lozim. 

Davomiyligi 10-20 minutdan oshmasligi kerak virach ko`rsatmasiga binoan qabul 

qilish kerak.