O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

15
 
mavzu. Ontogenezda inson psixikasining rivojlanishi 
 
Reja: 
1.
Ijtimoiy-tarixiy tajribada shaxs va ongning vujudga kelishi.
2.
Jarayonlarni tasniflash.
3.
Sub’ekt ijodiy faoliyat natijalari. 
Bolaning rivojlanish bosqichini biz ikki davrga bo‘lamiz. Birinchi davr embrionlik davri 
hisoblansa, ikkinchi davr tug‘ilgandan keyingi davr. Embrionlik davrida yosh bola bir 
xujayralilardan tortib to hozirgi kunga qadar rivojlanish bosqichlarini qaytaradi. Bola tug‘ilgandan 
keyingi davrlar quyidagi bosqichlarga bo‘linadi. 
 
Chaqaloqlik davri
. Bolaning ona qornidagi o‘sish davri onaning organizmiga uzviy bog‘liq 
holda kechadi. Chaqaloqning barcha xayotiy funksiyalari ovqatlanish, nafas olish, nafas chiqarish, 
havo haroratining o‘zgarishiga va atmosferadagi moddalar almashinuviga moslashish va hakozolar 
onaning organizmi orqali amalga oshadi. Chaqaloq hayvonlarning bolalariga qaraganda himoyaga 
muhtojroq, nochorroq bo‘lib tug‘iladi. Tug‘ilish arafasida unda nasliy yo‘l bilan mustahkamlangan 
ayrim mehanizmlar, shartsiz reflekslar paydo bo‘ladiki, bular yangi hayot sharoitiga moslashishni 
birmuncha engillashtiradi. Chaqaloqning nerv faoliyati shartsiz va shartli reflekslar ta’sirida 
vujudga keladi.
Go‘daklik davri
. Go‘dakning hayotiy faoliyati va taqdiri uni qurshagan, parvarishlaydigan 
katta yoshdagilarga bevosita bog‘liq bo‘lib, uning barcha ehtiyoj va talablari faqat shular tomonidan 
qondiriladi. Go‘daklik davrida kattalar bilan faol aloqaga kirishish ehtiyoji tug‘iladi va bu aloqa 
nutq darvrigacha muloqotning o‘ziga xos yangi shakli sifatida bolaning o‘sishida muhim rol 
o‘ynaydi. Bir yoshgacha davrda paydo bo‘lgan ehtiyojning tobora chuqurlashuvi bilan nutq 
davrigacha muloqot cheklanganligining nomutanosibligi bir yoshdagi inqirozni keltirib chiqaradi. 
Go‘dak o‘sishining murakkabligi uning xilma xil faoliyati o‘zaro bog‘langanidir. Shuning uchun 

---

139 
katta yoshdagi odamlar bu davrda go‘dakning ehtiyojlarini to‘la qondirishga harakt qilishlari kerak. 
Shundagi ularning bola psixik dunyosiga muntazam va maqsadga muvofiq ta’sir etishi bola osh 
miya katta yarim sharlarining po‘stining faoliyatini takomillashtiradi. Go‘daklik davrida idrok, 
xotira jarayonlari shakllanadi.