102
markaziy asab tizimiga katta yuklanmalar to‘g‘ri keladi, bu esa muhim maqsadga qaratilgan
tayyorgarlik bilan bog‘lanadi. Ilmiy tekshi-rishlar natijalari va ko‘zga ko‘ringan jamoalarning
trenirovka tajribasi shuni ko‘rsatadiki, uzoq vaqt o‘rta jadallikdagi o‘yin texnikasini
takomillashtirishga qaratilgan dars paytida yuqori jadallikdagi oddiy siklik shakllarning 5-7
minutli kompleksini 2-3 marotaba kiritish kerak. Bunday o‘zgarishlar mashg‘ulot-ning umumiy
tonusini ko‘taradi, asab toliqishini yo‘q qilishga yordam beradi va sekin-asta o‘yinchining markaziy
asab tizimi qobiliyatini oshirib borib, murakkab mashqlarning oshib borayotgan xajmiga bardosh
berishga yordamlashadi.
Chidamlilikni rivojlantirish uchun ko‘p marotaba takrorlanadigan va maxsus uyushtirilgan
o‘yin texnikasi va taktikasiga oid mashqlardan (ayniqsa, pressingda va tez yorib o‘tishda), 2x2 va
3x3 o‘yin mashqlaridan, ikki tomonlama trenirovka o‘yinlaridan ham foydalaniladi. SHu bilan
birgalikda, trenirovka o‘yini vaqtini sportchilarni oldindan alohida ogohlantirmasdan, odat-dagidan
5-10 minut uzaytirish kerak: o‘yinga yangi yoki dam olgan raqiblar kiritiladi. Maxfiylashtirilgan
fora (imtiyoz) belgilangan holda bir necha jamoalar orasida bir kunlik turnir – gandikap o‘tkazish
mumkin.
9
Qiyinchiliklarga bardosh berish uchun tayyorgarlik ko‘rishda, tekshirish o‘yinlarida
interval trenirovka tamoyilidan foydalanish mumkin. CHunonchi, to‘liq dam olishga 3-5-7 minutli
tanaffus berib, yangi vaqt hisobida har biri 12 yoki 15 minut davom etadigan to‘rt bo‘limdan iborat
o‘yin o‘tkazish. Bunda ayniqsa «aylanma trenirovka» yaxshi natija beradi. Aylanma trenirovka-ning
har bir «bekatida» aniq dozalangan yuklanmalar dam olishning xilma-xil turlanishi ehtimolligining
keng diapazoni quyidagilarni kuzatishga «imkon» yaratadi:
o‘zgaruvchan jadallikdagi ishni to‘xtamasdan, uning ancha cho‘zilishini ta’minlab
beradi;
yuqori jadallikdagi ishning intervalligini ta’minlab beradi (10-15
sek
ishdan so‘ng 20-30
sek
dam olish; 30-40
sek
ish - 1-1,5
min
dam olish; 1,5-2,5
min
ish – 3
min
dam olish);
o‘yin rejimining qisqartirilgan modeli asosida qayta-qayta ish bajarish (4-3
min
ish, 5
min
dam olish).
Chidamlilikni rivojlantirishga qaratilgan inter-val va aylanma trenirovkaning jiddiy
dasturlarini amalga oshirishda trenirovka va musobaqaga oid ta’sirlar o‘yinchining funksional
imkoniyati va tayyorgarligi darajasiga qanchalik muvofiq ekanligini nazarda tutish kerak. Faqat
organizmda tiklanish jara-yonlariga yaxshi sharoit (stimul) yaratib bergan holda yuk-lanmalarini
jadallashtirish mumkin. Tiklanish jarayoni dastavval mashg‘ulotlarning ratsional tuzilishi bilan
ta’minlanadi. Bunda quyidagilar katta ahamiyatga ega:
trenirovka jarayonining hamma elementlarida yuklanmalar va dam olishni bir-biriga
nisbatan to‘g‘ri olib borish, trenirovka vositalari va usullarning variativligi;
maksimal yuklanmadan keyin keladigan kunni faol dam olish bilan o‘tkazish;
asosiy mashqlar oralig‘ida dam oldiruvchi va bo‘shashtiruvchi mashqlarni bajarish;
mutlaqo bo‘shashgan passiv holda dam olish (suvda bo‘lgani ma’qul);
musiqa va ritmoliderdan foydalanish;
turli sharoitlarda trenirovkalar o‘tkazish (sta-dionda, o‘rmonda, bog‘da, daryo yoqasida
va hokazo);
yaxshi turmush sharoitini yaratib berish va salbiy ta’sir etuvchi omillarni yo‘qotish;
to‘g‘ri ovqatlanishni ta’minlash, farmakologik preparatlar, uqalash, suv muolajalari,
fizioterapiyadan foydalanish.
Do'stlaringiz bilan baham: