O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

 
 
 

---

106 
Harakat sifatlarini rivojlantirish uchun namunaviy qulay davr 
16-jadval 
Jismoniy sifatlar 
Morfofunksional 
ko‘rsatkichlar 
Yoshi 
9 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
Gavda uzunligi 
q 
q 
q 
q 
Mushaklar hajmi 
q 
q 
q 
q 
Tezlik 
q 
q 
q 
Tezkor-kuch sifati 
q 
q 
q 
q 
q 
Kuch 
q 
q 
q 
Chidamlilik 
q 
q 
q 
q 
Anaerob imkoniyat 
q 
q 
q 
q 
q 
Egiluvchanlik 
q 
q 
Koordinatsional imkoniyat 
q 
q 
q 
q 
Muvozanat saqlash 
q 
q 
q 
q 
q 
16-jadvalda umuman barcha bolalar va o‘smirlar uchun xarakat sifatlarini 
rivojlantirishning davrlari ko‘rsatilgan. Ammo yuqori malakali sport natijalariga erishish uchun 
qobiliyatini gandbol guruhlaridan tashkil topishi xisobga olishi zarur. Avvalo, ular baland bo‘yli 
bolalardan tashkil topadi. Ular oddiy bolalardan xar tomonlama farq qiladi. Ko‘p hollarda bunday 
bolalar o‘ziga talo‘qli bolalardan ko‘p ko‘rsatkichlari ustunlik qiladi, ayrim hollarda jismoniy 
qobiliyatlarda ham yaqqol ko‘zga tashlanadi. 
Undan tashqari yosh qizchalar bilan bolalar, shuningdek ayniksa usmirlar va qizlarda 
jismoniy tomonidan katta farq qiladi. Bu hollatlarni xisobga olmasdan o‘quv-mashg‘ulot jarayonini 
ratsional tuzish mumkin emas. 
Yosh gandbolchi qizlar va bolalar xar hil yoshdagilarda, tezkor-kuch, ayniqsa to‘p otishdi 
ancha farq qiladi. Ammo 14 yoshgacha ularning funksional ko‘rsatkichlari aytarlicha farq qilmaydi. 
Yosh ulg‘ayishidagi farq bolalar foydasiga xal bo‘laveradi. 
Tayyorgarlik o‘sishining asosiy shartlaridan biri mashg‘ulot yuklamalarining ratsional 
ko‘paytirishdir. Faqat bu holda yuklama dara-jasi shug‘ulanuvchi ish qobiliyatini hisobga olgan 
holda beriladi. Mashg‘ulot yuklamalarini shunday tanlash lozimki unda xar bir shu-g‘ullanuvchiga 
individual, guruh gandbolchilariga ushbu bosqichdagi ish qobiliyatini xisobga olib beriladi.
Yosh sportchilarning jismoniy tayyorgarliklarini xisobga olib mashqlar miqdori shiddatni 
oshirishga qaratish zarur. Shug‘ullanuv-chilarning dinamik xarakterdagi mashqlarni xar hil tempda 
bajarishga o‘rgatish maqsadga muofiqdir. 
Shug‘ullanuvchilar texnik usularni mashq qilishi bilan bir paytda, jismoniy yuklamalarni 
bir muncha ko‘tarish mumkin (maxsus chidamlikni rivojlantirish uchun). Qaytarish sonini 
ko‘paytirib, o‘yinchilar harakatini murokablashtirib va texnik usullarni bajarish tezligini oshirgan 
holatda va hokazo. 
Agar mashg‘ulotga tezlik va to‘g‘ri xarakat mashqlari kiritilgan bo‘lsa, u holda avval 
to‘g‘ri rivojlantiruvchi mashqlar beriladi, undang so‘ng tezlik to‘g‘rilik bilan birga faqat texnik 
malakali taktik o‘zlashtirish bilan birga shakillantirilganda o‘yin taktikasi muofa-kiyatli 
o‘zlashtiriladi. Yosh sportchilarning oldiga shunday vazifa qo‘yi-shi kerak, binobarni texnika 
egallashda qiynalmasliklari kerak. 
Vaqtdan avval o‘yinchilarni o‘yin funksiyalariga ajratish kelajak takominlashtirish 
istiqlolini kamaytiradi. Dastlabki iqtisos-lik bosqichida yosh sportchilar jamoada xar qanday 
funksiyani bajarishni o‘rgaishlari shart. 
Har bir shug‘inlanuvchi bir hil darajada to‘pni o‘zatish, uni erga urib olib yurish, to‘pni 
joydan va xarakatda darvozaga otish xujum qi-lish va ximoya qilishni o‘rganishga majbur. Ushbu 
kompleks malakalarni o‘rganib olgandan so‘ng, bu yosh gandbolistning individual sifati sha-
killanadi va iqtisoslangan “amplua”ga o‘tadi.

---

107 
Yosh gandbolchilarni tayyorlashda baland bo‘yli usmirlar va qiz-lar bilan ishlashda alohida 
diqqatni jalb etish zarur. Chunki jismoniy yuklamalarga unga chidash bera olmaydi va jismoniy ish 
qabiliyati dara-jasi past bo‘ladi. 
Darvozabonni tanlash uchun barcha shug‘ullanuvchilarni darvozada o‘ynatib ko‘rgandan 
so‘ng tanlaniladi. Darvozabon ixtisosligini bog‘lash 2-chi yil shug‘ullanuvchi o‘quv mashg‘ulot 
guruhlarida boshlanadi.