O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

Jismoniy yuklamani hisobga olish 
Gandbol mashg‘ulotida yuklama hajmi bajarilish muddati bilan belgilanadi. Trenirovka 
hajmini mashqlar bajarishga ketgan vaqt yoki mashqlarni bajarish soni bilan aniqlash mumkin. 
Shiddatlilikni har xil usullar bilan aniqlash mumkin. Eng oddiy va to‘g‘ri usul-pedagogik 
nazorat asosida shiddatlilikni aniqlash. Bu holda maksimal, katta va kichik shiddatlilik aniqlanadi 
(V.E.Goncharenko va E.I.Polyanskiy, 1980). Musobaqa jarayonida telemetrik asboblar yordamida 
yurak qisqarishining tez-tez tak-rorlanishi tufayli shiddatlilikni baholashni V.YA. Ignateva (1980 y) 
tavsiya etgan. Y.M.Shanenkov (1976) yurak qisqarishining takrorlanishi orqali (ChSS) nagruzka 
shiddatini aniqlashning hammabop hisoblash usulini tavsiya etd(15-jadval). Ko‘p tekshirishlar 
natijasida bu usulning juda to‘g‘riligi aniqlandi, chunki qon tomir urishining asboblar yordamida 
olingan ma’lumotlari qo‘l bilan qon tomirni ushlab olingan ma’lumotlardan farq qilmasligi 
aniqlandi. Bu usulda butun mashg‘ulot mobaynida har bir bajarilgan mashqdan so‘ng 10 
sek
davomida qon tomir urishi qo‘l bilan ushlab aniqlanadi. Bunday usulni qo‘llash mashg‘ulot 
yuklama shiddati va har bir gandbolchining shaxsiy reaksiyasini aniqlashda to‘la ma’lumot olishga 
yordam beradi.
Yurak qisqarishi takrorlanishi tufayli mashg‘ulot
yuklama shiddatini aniqlash (Y.M.Shaninkov, 1976) 
15-jadval
 
Shiddatlilik 
Minimal 
O‘rta 
Baland 
Maksimal 
 
Yurak qisqarish soni 
(CHSSR 
ud.min
.)
 
130 
130-150 
150-170 
170 va hokazo 
 

---

105 
O‘qish davomida videoyozuvlardan foydalanish 
Ilmiy-tekshirish ishlarida kinoga olish va videoga yozish eng ko‘p uchraydigan pedagogik 
usul hisoblanadi. Ular yordamida aniq ma’lumotlar olish, shaxsiy va jamoaviy texnik-taktik 
haraktlarni tahlil qilishga imkoniyat yaratiladi.
Ilmiy tekshirishda qo‘llaniladigan boshqa usullar-dan videoyozuvning ustunligi 
quyidagilardan iborat: ilmiy tekshirishda kerakli qismlarni bir necha marta qayta ko‘rish, 
videoyozuvni sekinlashtirish va, kerak bo‘lsa, videoyozuvni to‘xtatib qo‘yish imkoniyatidan 
foydalanish mumkin.