O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

5.3 Funksional tayyorgarlik 
Gandbolchi organizmining funksional imkoniyatlari undagi jismoniy tayyorgarlikning 
asosini tashkil etadi. Funksional imkoniyatlarning darajasi aniq sport ishchanligida namoyon 
bo‘ladi. Mashg‘ulotlar ta’sirida bo‘ladigan o‘zgarishlar mustahkam bo‘lishi uchun o‘yinchi uzoq 
vaqt davomida o‘ziga xos maxsus ishni bajarish qobiliyatiga ega bo‘lishi lozim. Mashg‘ulotlar 
jarayonida gandbolchiga hajm va shiddatliligi jihatidan anchagina katta yuklamani bajarishga 
to‘g‘ri keladi. Ko‘pincha bu yuklamalar musobaqadagi yuklamalardan ham ortiqroq bo‘ladi. 
Ma’lumki, o‘yinda faol ishtirok etgan o‘yinchi 60 daqiqa ichida hamisha qarshilikka uchraydigan 
sharoitda har xil tezlikda 5-6 
km
masofani yugurib o‘tadi. Bunday sharoitda bajarilayotgan ishning 
darajasi organizmning faqat energetik imkoniyatiga bog‘liq bo‘lmay, balki ma’lum darajada 
jismoniy tayyorgarlikka, asab-mushak muvozanatiga, texnik kamolotga va harakat faoliyatining 
mustahkamligini hamda tejamkorligini ta’minlab be-ruvchi boshqa omillarga ham bog‘liq bo‘ladi. 
Shug‘ullanuvchilarning funksional imkoniyatlari mushaklardagi energetik moddalarning 
umumiy zahira-sidan tashqari «gipoksiya» (havo etishmaslik) holatiga – ruhiy tayyorgarlik bilan 
qarshilik ko‘rsata bilish, ya’ni toliqishni keltirib chiqaradigan kislorod etishmas-ligiga bardosh bera 
olishga ham bog‘liq. 
Organizmni haddan tashqari katta ish tasiridagi toliqishdan saqlab qolishga subektiv 
toliqish sezgisi yordam beradi. Toliqish sportchi bajargan ishga doimo o‘xshash bo‘lavermaydi. 
Murabbiy sportchini toliqish alomatlariga to‘g‘ri baxo berishga, o‘z organizmining haqiqiy 
ishchanligi chegarasini bilishga o‘rgatishi kerak. Shu bilan bir qatorda, shikastlanishlar dastavval 
qattiq toliqishdan, yuklamaning hajmi va shiddatliligi juda katta bo‘lishidan, mashg‘ulot va o‘yinga 
etarli darajada tayyor bo‘lmaganligidan kelib chiqishini eslatib o‘tish lozim. 
Gandbolda harakat faoliyati o‘ziga xos bo‘lgani uchun mashg‘ulotning turli shiddatda 
bajariladigan mashqlari qisqa va ancha uzoq vaqt sust va faol dam olishni almashlab olib borish 
lozim. O‘yin harakatlarining tavsifi to‘xtab-to‘xtab o‘tadigan bo‘lgani uchun, u nafas olish 
jarayonining maksimal miqdorda kuchaytirilishini talab qiladi.
Gandbolchilarning funksional tayyorgarligini oshirish uchun maxsus vositalardan 
foydalaniladi.