O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

4–ma’ruza. Sport psixologining eng muhim kasbiy xislatlarini shakllantirish va uning 
rejasi 
 
Reja: 
1.
Psixolog sifatida shakllanishining bosqichlari (bakalavr, magistr) va ularning o‘ziga 
xos xususiyatlari.
2.
Sport psixologi tushunchasiga ta’rif. 
1.
 
Psixolog sifatida shakllanish bosqichlari (bakalavr, magistr) va ularning o‘ziga 
xos xususiyatlari. 
 
Har qanday insonda xam ozmi yoki ko’pmi psixologik bilimlar mavjuddir, buning dalili 
sifatida odamlarning bir-birlarini tushunishlari, ta’sir o’tkazishlari, xulq-atvor oqibatini oldindan 
bashorat qilish, kishining yakkahol xususiyatlarini hisobga olgan xolda unga yordam ko’rsatishni 
ta’kidlab o’tishning o’zi kifoya. 
Endi kundalik turmushning psixologik bilimlari bilan ilmiy psixologik bilimlar o’rtasidagi 
tafovutlar yuzasidan mulohaza yuritish ayni muddaodir. Kundalik turmushga oid psixologik 
bilimlar, dastavval, yakka va alohida olingan xolat, vaziyatni o’z ichiga qamrab oladi. Masalan, 
sinchikov bola o’z muddaosiga yetish uchun otasiga, onasiga, buvasiga, opasi xamda akasiga har 
xil uslub bilan ta’sir o’tkazadi, turlicha vaziyatlardan foydalanadi. U ko’zlangan maqsadiga 
erishish uchun katta yoshdagi odamlarning individual-tipologik xususiyatlarini xisobga olgan 
holda ish tutadi. Kundalik turmushga oid psixologik bilimlar aniq vaziyatga qaratilganligi, biror 
shaxsga yo’nattirilganligi bilai ilmiy psixologik bilimlardan farq qiladi. 
Ilmiy psixologiya esa muayyan metodlar, vositalar, uslublar, usullar, operasiyalar 
yordamida ma’lumotlar to’plash va ularni umumlashtirishga intiladi, izlanyotgai obyektniit 
xususiyati, xolati, munosabati, bog’lanishi kabilarni aks ettiruvchi ilmiy tushunchalar, ta’riflar, 
qonuniyatlar xossalar yordamida psixologik mexanizmlar kashf qilishga xarakat qiladi. 
Odatda shaxsning xususiyatlari, sifatlari, fazilatlari, xislatlari, xulq-atvorlari, xatti-
xarakatlari bo’yicha turmush sharoitidagi bilan fan olamidagilar (xatto ilmiy tushunchalar, 
atamalar) o’zaro o’xshab ketsa-da, lekin ilmiy psixologik mazmun, mohiyat, majmua o’zining 
to’zilishi, tarkibi, aniqligi, mantiqan izchilligi, ma’noning yig’ikligi bilan keskin ajralib turadi. 
Yuqorida yuritilgan mulohazalar kundalik turmush tajribasida to’planadigan psixologik 
bilimlar bilan ilmiy bilimlar orasidagi dastlabki (birinchi) farqni sharxlashga yo’naltirilganligi 
bilan alohida ahamiyat kasb etadi. Lekin shu narsani yoddan chiqarmaslik kerakki, turmushga oid 
amaliy psixologik bilimlarga asoslanmasdan turib, ilmiy psixologik nazariyalarni yaratish mumkin 
emas. Xolbuki shunday ekan, amaliy bilimlar genetik kelib chikishi nuqtai nazaridan birlamchi 
hisoblanadi. 
Shu narsani alohida ta’kidlab o’tish zarurki, kundalik turmush psixologik bilimlari aksariyat 
xollarda farosatlilik, sezgirlik, topkirlik xususiyati asosida intuitiv tarzda namoyon bo’lishi 
kuzatiladi. Buning asosiy sababi shuki, ko’pincha egallanayotgan bilimlar hayotiy tajribada 
uchragan voqyelikka nisbatan munosabat, amaliy sinovlar negizida vujudga keladi, keyinchalik 
undagi ayrim dag’allik va nuqsonlar silliqlanadi. Shuning uchun unday psixologik bilimlar maxsus 
uslublar yordamida qabul qilinadi, ammo mantiqiy tahlil qilinmasdan turib to’g’ridan-to’g’ri 
muomala tizimiga uzatiladi.
8
 
8
G’oziyev E.G’. Umumiy psixologiya. -T. O’qituvchi. 2010 y. 9 - b.
 

---

71