O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi o‘zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari vazirligi

Psixoanaliz nazariyasi
) 

---

99 
9
 
- ma’ruza. Psixologiya fanining tarmoqlari va psixologik amaliyot vazifalari 
Reja: 
1.
Psixologiya faning tarmoqlari rivojalnishi. 
2.
Psixologik sohalarning taraqqiyoti. 
 
Psixologik ilm assotsiyatsiyasi prezidenti John Kauopo psixologiya diqqat markazidagi ilm 
deydi. Shuning uchun u qiziqishi kuchli insonlar uchun mukammal sohadir. Uning biologic 
tajribalardan tortib, madaniy solishtirishlargacha bo’lgan turli xil topshiriqlari psixologiyaning bir 
umumiy sohaga birlashgan qismidir. Masalan, xulqlarni tasvirlash, tushuntirish kabi. Bazi 
psixologlar psixologiyaninng asosiy bo’limlarini yaratish uchun tadqiqotlar olib borishmoqda. 
Keying sahifalarda biz shu kabi olimlarning miya va fikr o’rtasidagi biologic bog’liqlikmni 
aniqlashini ko’rishimiz mumkin. Bu va boshqa psixologlar amaliy muammolar keltirib chiqaradigan 
tajribalar olib borishi mumkin. Bazi psixologlar psixologiyaning tamoil va metodlarini tashkilot va 
kompaniyalarda qo’llashdi va ishchilarni tanlab tekshirib ko’rishdi. 
17
 
Psixologiyaning ko‘plab sohalari mavjuddir. psixologiya fanida asosiy fan deb umumiy 
psixologiya fanini aytsa bo‘ladi, u psixik faoliyat formalarini, psixologiya fanida poydevor 
vazifasini bajaradi. umumiy psixologiya tarkibida bir qator bo‘limlar mavjuddir, bular: 
 

evolyusion psixologiyaga kirish;
 

bilish jarayonlarining tahlili (sezgi, idrok, xotira, tafakkur, xayol).
 

affektiv hayotdagi jarayonlar tahlili (insonning ehtiyojlari, hissiyotning murakkab 
formalari). 

inson faoliyatining psixologik ko‘rinishini va uning faolligini boshqarish; 

shaxs psixologiyasini va individual farqlarni tahlil qilish. 
Garchi ko’plab psixologik kitoblar psixologiya ilmiga qaratilgan bo’lsada, aslida 
psixologiya ko’plab amaliy masalalarni yani qanday qilib baxtli turmush yaratish, depressiyani 
yengish kabilarni o’rganadi. Maslahatchi psixologlar insonlarga qiyinchiliklardan chiqib ketishga 
yordam beradi. Va ular shaxsiy ijtimoiy vazifalarni rivojlantiradi. Klinik psixologlar esa aqliy, 
hissiy va hulq-atvordagi tartibsizliklarni tahlil qiladi va davolaydi. Klinik va maslahatchi 
psixologlar ham testlar o’tkazadi, muolajalar qiladi. Psixiatrlar hampsixioterapiya o’tkazishi 
mumkin va ular ham psixologik tartibsizliklar sabablarini aniqlab davolashadi.
Inson muammolari bilan tarixiy psixologiyani tebglashtirish uchun Martin Selegman va 
boshqa olimlar insonlarning kuchi va rivojlanishini tekshirish uchun tajribalar olib borishdi. 
Ularning ijobiy psixologik ilmlari, ijobiy hislari ijobiy harakterlarini aniqladi.
Birlashgan psixologlar insonlarda o’zgarishlarni izlashdan ko’ra, hamma uchun foydali 
bo’lgan ijtimoiy va jismoniy muhit yaratishdi. Masalan: agar maktab bezorilari muammo bo’lsa 
bazi psixologlar ularni o’zgartirish yo’llarini izlashadi. Jamoaviy psixologlar esa ilk o’smirlik 
davrida maktab tajribalariga moslashish yo’llarini izlashdi. Biologic farazlarni ijtimoiylaridan 
farqlash uchun psixologiya ko’plab sohalarni o’rganadi. Psixologlar tibbiyot makttablari, yuridik 
maktablar talabalarini o’qitishdi va ular kasalxonalar, korxonalar va offislarda ishlar olib borishdi. 
18
Umumiy muammolarga quyidagi olimlarning ishlari qaratilgan: Germaniyalik V.Vundt, 
AQShda U.Djems, Fransiyada A.Bine, P.Jane, A.Vallon, A.Peron, P.Fress, rus olimlaridan 
L.S.Vigotskiy, 
S.L.Rubinshteyn, 
A.N.Leontev, 
A.A.Smirnov, 
B.M.Teplov 
va 
boshqalarUmumiy psixologiyaga biologik fanlarni ham qo‘shib o‘tiladi. bularning hammasi 
insonning psixik faoliyatini tabiiy ilmiy asosi sifatida tahlil qilinadi. Birinchi fan sifatida 
solishtirma psixologiya yoki zoopsixologiya
ni aytishimiz mumkin. bu fan quyidagilar bilan 
17
David G. Myers. Psychology. Tenth Edition // Hope College Holland, Michigan. – NY.: Worth Publishers, 2013. – P. 
2 
18