O‘zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‘rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizоmiy nоmidаgi tоshkеnt dаvlаt pеdаgоgikа univеrsitеti shahrisabz filiali

 
3. Aqliy tarbiya vazifalari 
Bolani maktab ta'limiga tayyorlashda aqliy tarbiyaning ahamiyati kattadir. 
Bolani bilimlarini egallab olishlari ularni aqliy faolligini rivojlantirish aqliy malaka 
va ko‘nikmalarini egallab olishlari ularni maktabda muvofaqqiyatli o‘kishlari 
uchun bo‘lajak mehnat faoliyatiga tayyorlanishida manba bo‘lib xizmat qiladi.
Odamning aqliy faoliyati – bu umumiy ham maxsus aqliy harakatlar xilma-
xil sistemalarining katta miqdoridir. Ko‘pgina vazifalarni hal etishda 
qo‘llaniladigan keng ko‘lamdagi aqliy harakatlarni shakllantirish ayniqsa 
muhimdir. Bunday harakatlarga tahlil, qiyoslash, umumlashtirish kiradi. 
Ham umumiy, ham maxsus aqliy harakatlarni egallash aqliy faollik va 
mustaqillikning rivojlanishini ta'minlaydi. Aqliy faoliyatning moslashuvchanligi va 
jo‘shqinligini, hodisalarni xilma-xil aloqalar va munosabatlarda ko‘ra bilishni 
shakllantirishga yordam beradi. «Aqliy mehnat madaniyati» tushunchasiga aqliy 
faoliyatning umumiy tartibliligi, rejaliligi, vazifani qabul qilish va o‘rtaga qo‘yish, 
uni hal etish usullarini tanlash, ishlab chiqilgan harakat rejasini izchil amalga 
oshirish natijalarini baholash mahorati kiradi. 
Aqliy mehnat madaniyati aqliy faoliyatning maxsus malakalari va 
ko‘nikmalarini, kitob bilan ishlash ko‘nikmalarini egallash darajasi, ilmiy bilish 
usullari va metodlarini, turli yordamchi vositalardan foydalanish bilan ham 
bog‘liqdir. Aqliy tarbiya vazifalaridan har biri maktabgacha yoshdagi bolalarni 
tarbiyalashni tashkil etishda hisobga olish lozim bo‘lgan bir qancha vazifalarni o‘z 
ichiga oladi. Maktabgacha yoshdagi bolalarni aqliy tarbiyalashning asosiy 
vazifalari quyidagilardan iborat. 

---

Мактабгача ёшдаги болаларни ақлий 
тарбиялашнинг асосий вазифалари
Болаларда табиат ва жамият тўғ-
рисидаги билимлар ситемасини 
илмий дунёқарашини шакл-
лантириш. Бола теварак атроф-
даги нарсалар уларнинг вазифа-
си баъзи сифатлари баъзи ҳосса-
лари ҳақида қайси материалдан 
тайёрланганлиги тўғрисида аниқ 
тассаввурга эга бўлиши керак. У 
табиат ҳодисалари уларнинг 
ўзаро боғлиқлиги ва қонуният-
ларини билиб олади. Жонсиз та-
биат ўсимликлар ҳайвонларни 
кузатиш жараёнида болаларда 
борлиқ тўғрисидаги тасаввур-
лар шаклланиб боради. 
Ақлий малака ва кўнималарни 
ривожлантириш. Ақлий кўник-
ма ва малакаларни ривожланти-
риш, яъни энг оддий фаолият 
усуллари, предметларни текши-
ришни улардаги муҳим ва му-
ҳим бўлмаган белгиларни ажра-
тиб кўрсатиш, бошқа предмет-
лар 
билан 
таққослаш 
мактабгача 
тарбия 
ёшидаги 
болаларга ақлий тарбия бериш 
вазифаларидан биридир. Бу 
кўникма-малакалар 
билиш 
фаолиятининг 
таркибий 
қисмлари бўлиб, боланинг би-
лимларини чуқур эгаллаб олиш-
га ёрдам беради. 
Билишга доир руҳий жараёнлар-
ни ривожлантириш: сезги, идрок 
хотира, хаёл тафаккур нутқ. Би-
лишга доир рухий жараёнларни 
ривожлантириш ақлий тарбия-
нинг муҳим вазифасидир.
Билишга қизиқиш ва ақлий қоби-
лиятларни ақлий меҳнат мадания-
тини ривожлантириш. Ақлий тар-
биянинг 
вазифаси 
болалар 
қизиқув-чанлигини улар ақлининг 
синчков-лигини ривожлантириш ва 
шулар асосида билишга қизиқиш 
ҳосил қилишдан иборат. Болалар 
боғчаси олдида болаларнинг ақлий
қоби-лиятларини ривожлантириш 
вазифаси турибди. 

---

Boladagi qiziquvchanlik va aqliy faollikning qay darajada rivojlanganligini 
bolaning aqliy ko‘rsatkichining yuqoriligida ko‘rish mumkin.