O’zbekistоn respublikasi оliy va o’rta mahsus ta`lim vazirligi namangan muhandislik-pedagоgika instituti

Tasvir 4.6. Qirqimlarning klassifikatsiyasi 
 
 
Oddiy qirqim 
– buyumni bitta tekislik bilan kesishdan hosil bo’ladi. 
Tasvir 4.7. Oddiy qirqimni bajarilishi 

---

 
Tasvir 4.8. Oddiy qirqimlarni bajarilishi 
 
 
 
Qiya qirqim Mahalliy qirqim 
 
Tasvir 4.9. Qiya va mahalliy qirqimlarni bajarilishi 
 
Kesuvchi tekislik proektsiya tekisliklaridan biriga qiya qilib o’tkazilsa 
qiya qirqim 
hosil qilinadi. Buyum ko’rinishining ma’lum bir qismini qirqib tasvirlanishi 
mahalliy 
qirqim 
deyiladi. Bunday chizmalarda qirqim chegarasi ingichka to’lqinsimon chiziq bilan 
chegaralanadi (tasvir 4.9). 
O’zDST talabiga asosan simmetrik detallarga oddiy qirqim berishda ko’rinishning 
yarmi bilan qirqimning yarmini birlashtirib tasvirlashga ruxsat beriladi. Bunda ko’rinish 
bilan qirqimni simmetriya o’qi ajratib turadi. Agar simmetriya o’qiga buyumning biron bir 
qirrasi to’g’ri kelsa ko’rinish va qirqimni ingichka to’lqinsimon chiziq bilan ajratish kerak. 
Ichki qirrani tasvirlashda ingichka to’lqinsimon chiziq ko’rinishni va tashqi qirrani 
tasvirlashda qirqimni cheklashi lozim (tasvir 4.10). 

---

Ichki qirrada 
Tashqi qirrada 
 
Tasvir 4.10. Oddiy simmetrik qirqimlarning bajarilishi 
 
Murakkab qirqim 
– buyumni ikki va undan ortiq kesuvchi tekislik bilan kesib hosil 
qilinadi. Agar kesuvchi tekisliklar o’zaro parallel’ joylashsa 
pog’onali qirqim 
(tasvir 4.11) 
va o’zaro ma’lum bir burchak ostida o’tkazilsa 
siniq qirqim 
hosil qilinadi (tasvir 4.12).