O’zbekistоn respublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi gulistоn dаvlаt universiteti o’. T. Toshbekov

A)
85 %; 
B)
90 %; 
C)
95 %; 
D)
75 %; 
E)
98 %. 
2.1.4.
Metomorfik jinslar qanday jinslar bo’lib hisоblanadi? 
2.1.5.
Ko’pchilik tog’ jinslari .................. minerallardan tashqil topgan? 
2-ASОSIY SAVOL 
TUPROQNING MINERALOGIK TARKIBI. BIRLAMCHI VA 
IKKILAMCHI MINERALLAR 
 
 

---

40 
4-asоsiy savolning bayoni: 
Tog’ jinslari va ularni tashkil qilgan minerallarning tarkibi dastlabki jins xarakteriga nurash 
jarayonining tezligi va qaysi bosqichda o’tayotganligiga bog’liqdir. Chunonchi, magmatik jinslar 
masalan, granitlar nuraganda kimiyoviy nurashga chidamli bo’lgan qoldiq mineral kvars turli katta 
kichiklikda (1-3 mm dan to 0,01-0,001 mm gacha) bo’lgan uvoqchalar shaklida to’planadi. 
Nurash natijasida hosil bo’lgan qoldiq maxsulotlar orasida slyudalarning ayrim plastinkalari, 
ayniqsa nurashga chidamli muskovitni, shuningdek hali nurab ulgurmagan ortaklaz, sikatlarda esa 
rogavaya obmanka, appatitning mayda uvoqlari bo’lishi mumkin. 
Tog’ jinslarining havo haroratining o’zgarishi ya’ni fizik jarayonlar ta’sirida yemirilib har 
xil bo’laklar hosil qilishi jarayonida yuzaga kelgan, dastlabki kimyoviy tarkibini o’zgartirmagan 
minerallarga 
birlamchi minerallar
deb yuritiladi. Bularga kvarts, dala shpati, slyuda, rogovaya 
obmanka, ortaklazlar kiradi. 
Tog’ jinslarining kimyoviy va biologik nurashga uchrashi natijasida dastlabki kimyoviy 
tarkibini o’zgartirgan minerallarga 
ikkilamchi minerallar
deyiladi. Bular nurash maxsulotlarining 
eng muhim qismi bo’lib quyidagi guruhlarga bo’linadi: 
1.
Nurash qobig’ining ustki qatlamlarida hali yuvilib ulgurmagan, qo’pincha quruq iqlim 
sharoitida hosil bo’ladigan oddiy tuzlarning minerallari. 
2.
Birlamchi minerallarning gidratatsiyasi natijasida hosil bo’ladigan gidrogellar formasida 
cho’kadigan 
degidratatsiya 
natijasida 
kristall 
shakliga 
o’taoladigan 
oksidlar 
hamda 
gidrooksidlarning minerallari.